Nieuwe generatie artsen wil anders werken

Leeftijdseffect

Als de jongste een derde van de respondenten (gemiddelde 31 jaar) wordt afgezet tegen de oudste een derde (gemiddelde 68 jaar) tekent zich een scherp leeftijdseffect af. De helft van de groep jongste artsen (in spe) raadt de studie af tegenover een kwart van de groep oudste artsen. Bovendien wijst ruim de helft van deze jonge artsen werkdruk als oorzaak aan, terwijl maar een derde van de groep oudste artsen dat doet.

Uit de afgelopen week verschenen Loopbaan­monitor Medisch Specialisten (ruim 10 duizend respondenten) blijkt dat specialisten meer ontevreden zijn over de werkdruk dan bij de meting van twee jaar geleden. Ook hier is een leeftijdseffect te zien. Vooral als het gaat om de werk-privébalans zijn jongere artsen ontevredener dan seniors.

Midcareer

Hoewel Suzanne Booij, voorzitter van de LAD en midcareer neuroloog, zelf tevreden is over de werkdruk, neemt die volgens haar in de volle breedte wel toe doordat het aantal patiënten, de zorgvraag én het personeelstekort stijgen. ‘Zowel de oudere als jongere medisch ­specialisten geven aan dat de werkdruk toeneemt.’ Toch zijn de midcareer medisch ­specialisten ontevredener dan de rest. Deze ‘middengroep’ is de grootste groep in de Loopbaanmonitor en die ‘moet van oudsher veel ballen hoog houden’. Daarbij hebben ze vaak kleine kinderen en zijn ze soms al mantelzorger.

‘We zien nu al dat aniosplekken moeilijker gevuld worden’, zegt Kirsten Dabekaussen, ­voorzitter van De Jonge Specialist (DJS) en aios chirurgie, verwijzend naar het personeelstekort. Dat geldt ook voor de cardiologie. Daarom ­vroegen Lena Bosch en Wouter Meijers, beiden aios cardiologie, via een landelijke online-­enquête hoe coassistenten en aniossen over de cardio­logie denken.

Over werk-­privébalans zijn jonge artsen ontevredener dan seniors

Aniossen en co’s

‘Het is voornamelijk de werk-privébalans. Die slaat uit en dat resulteert in een werkdruk die ze als hoog ervaren’, licht Meijers toe. De andere twee belangrijkste redenen waardoor jonge dokters (in spe) de cardiologie minder ­aantrekkelijk vinden zijn: lastig te bemachtigen opleidingsplekken en een negatief beeld van de cultuur en het imago van het vak. Het artikel over hun onderzoeksresultaten leest u binnenkort op onze website.

Bosch en Meijers zijn beiden tevreden over de werkdruk. Toch vinden ze dat de werkdruk in de zorg wel is toegenomen. ‘De geneeskunde is complexer en uitdagender geworden, er zijn meer modaliteiten van imaging beschikbaar en er zit ook meer kennis achter. Dat is voor de oudere artsen misschien makkelijker te ­integreren omdat ze al basiskennis hadden. Ik vind dat dat meer meegewogen moet worden.’

Anderzijds speelt mee hoe ziekenhuizen ­georganiseerd zijn. Bosch: ‘De coassistenten en aniossen kwamen zelf ook met ideeën, zoals parttime werken. Dat is steeds normaler voor de aios en medisch specialist, maar op veel plekken is dat voor de anios nog geen mogelijkheid.’ Daarnaast ‘zetten we de minst ervaren dokters, de aniossen, in voor de ziekste mensen, zoals op de SEH. Dat levert stress op en verhoogt de ervaren werkdruk.’

Open Spookhuis

Voor sommige problemen is de oplossing eenvoudig, zoals aniossen parttimecontracten aanbieden als ze dat willen. Bosch: ‘We hebben van verschillende klinieken gehoord dat ze dit inmiddels doen en hierdoor meer reacties op hun vacatures krijgen.’

Volgens Meijers moeten cardiologen en dokters (in spe) meer met elkaar praten, bijvoorbeeld in de vorm van een Open Spookhuis, een initiatief van onder anderen traumachirurg Marijn Houwert. Onder ­aniossen en co’s leven veel spookverhalen over medische specialismen, zoals tachtig­urige horrorwerkweken. Bovendien leven ook bij oudere cardiologen en collega-medisch specialisten hardnekkige misvattingen. Zo verzuchten die bij de woorden ‘parttime werken’ nogal eens dat ‘de jonge generatie niet hard wil werken’. Dat klopt niet, zegt Dabekaussen. ‘We hebben te maken met een nieuwe generatie artsen die ánders wil werken zodat ze ook tijd en aandacht kunnen hebben voor dingen buiten het werk.’

Lastiger wordt het waarschijnlijk om ziekenhuizen zover te krijgen dat ze in de vitaliteit van aniossen investeren zoals ze dat al wel voor aiossen doen, met bijvoorbeeld intervisie en coaching. Die maatregelen kosten geld. ‘Of aniossen dat ook aangeboden krijgen verschilt per centrum’, zegt Bosch.

Duurzame inzetbaarheid

Voor de medisch specialisten en aiossen zijn onlangs zelfs al cao-afspraken gemaakt om de werkdruk te verlagen, zoals het balansverlof voor aiossen. ‘Sparen voor verlof zodat je een tijdje ertussenuit kunt gaan en daarna weer langer bevlogen aan het werk kunt blijven’, zegt Booij. Want de bevlogenheid is onder artsen nog altijd groot, blijkt uit de Loopbaanmonitor. Alleen geldt balansverlof nog niet voor medisch specialisten. Wat wel voor hen in de cao umc’s gaat veranderen, is dat de leeftijd voor diensten per 1 januari 2025 stapsgewijs omhoog gaat naar 62.

De komende twee jaar gaan de partijen achter de Loopbaanmonitor (LAD, DJS en FMS) bij hun achterban onderzoeken wat die nog meer nodig heeft om ‘duurzaam inzetbaar’ te ­blijven. ‘Wat kunnen we in de cao regelen zodat jij daar ruimte voor krijgt?’ licht Booij toe. ‘Vaak is dat regelruimte om zelf in te vullen’, maar, waarschuwt ze, de ­midcareer groep is groot en divers. ‘Het is best lastig om collectieve afspraken te maken die ook maatwerk­mogelijkheden bieden.’

Onbetaald werk

‘Er wordt vaak gezegd dat we minder willen werken én meer willen verdienen, terwijl dat niet samengaat. Maar voor de a(n)iossen gaat het erom dat ze geen onbetaald werk meer willen doen’, zegt Dabekaussen. Zo blijkt uit de Loopbaanmonitor dat 94 procent van de aiossen een contract voor 0,8-1 fte heeft, terwijl 54 procent zegt in werkelijkheid gemiddeld meer dan 45 uur per week te werken. Nog eens 52 procent van de aiossen zegt niet gecompenseerd te worden voor ­overuren. ‘Eerst de primaire arbeidsvoor­waarden ­verbeteren en mensen betalen voor het werk dat ze doen. Daarna moet je het over de inhoud hebben. We weten dat de ­administratieve lasten hoog zijn en ­toenemen. Dat is niet waar je het vak voor hebt gekozen of waarvoor je bent opgeleid.’ Door bijvoorbeeld alleen nog maar ‘zinnige registraties’ te doen, kunnen ziekenhuizen volgens haar de ‘regeldruk’ verlagen.

Tot slot. Zou Dabekaussen de geneeskunde­studie nog aanraden? ‘Jazeker! We hebben een prachtig vak.’