‘Jonge vrouwelijke artsen moeten zich juist níét aanpassen aan mannen’
‘Cardiofeminist’ Angela Maas pleit voor verplichte cultuurverandering
9 reacties
Cardioloog Angela Maas voerde decennialang strijd voor een gelijkwaardige positie van vrouwen – zowel patiënten als artsen – in de gezondheidszorg. Toch is er volgens Maas nog maar weinig verbeterd en háár is het ook niet gelukt. ‘Ik heb vaak het gevoel dat hoe harder ik roep, hoe langer het duurt voordat hun positie verbetert.
Het werkt averechts – zéker wanneer ík mijn mond open doe.’ Met een nieuw boek wil Maas het nog één keer proberen en het stokje doorgeven aan de nieuwe generatie.
‘Het is mij niet gelukt om het tij te keren en de positie van vrouwen – zowel die van vrouwelijke patiënten als vrouwelijke artsen – in de gezondheidszorg te verbeteren. Sterker nog: ik roep hier al 25 jaar om en ik heb vaak het gevoel dat hoe harder ik roep, hoe langer het duurt voordat hun positie verbetert. Het werkt averechts – zéker wanneer ík mijn mond opendoe – ze hebben mij al te vaak gehoord.’
Aan het woord is de sinds twee jaar gepensioneerde cardioloog en emeritus hoogleraar cardiologie Angela Maas (68), die zich de laatste dertig jaar van haar loopbaan toelegde op het verbeteren van de cardiologische zorg voor vrouwen.
Ruim twee weken geleden verscheen het boek De gezondheidskloof – waarom vrouwen nog steeds op achterstand staan, dat Maas samen met journalist en auteur Els Quaegebeur schreef. Maas wil het onderwerp – ondanks haar pensionering – toch nog eens op de agenda zetten en het stokje doorgeven aan de jongere generatie artsen. Om een kokervisie – en het verwijt (van mannelijke artsen) dat ze gewoon gefrustreerd is – te voorkomen, zocht Maas samenwerking met de twintig jaar jongere Quaegebeur. Het boek gaat zowel over de positie van vrouwelijke patiënten als over de positie van vrouwelijke artsen – ongeveer fiftyfifty. Quaegebeur interviewde verschillende jongere vrouwelijke artsen over gezondheidsverschillen en hun ervaringen. De hoofdstukken van Maas gaan over persoonlijke ervaringen en professionele kennis, waarbij ze verwijst naar (wetenschappelijk) onderzoek in binnen- en buitenland.
Het is belangrijk aandacht te besteden aan beide groepen, vindt Maas. Er wordt volgens haar al zeker twintig jaar aandacht gevraagd voor de achtergestelde positie van de vrouwelijke patiënt in de gezondheidszorg. Zij worden vaak (te) laat gediagnosticeerd – of helemaal niet – doordat hun klachten niet serieus worden genomen en doordat er, volgens Maas, te weinig aandacht is voor de fysiologische verschillen tussen mannen en vrouwen. Volgens haar komt dat onder meer doordat er veel minder vrouwelijke dan mannelijke proefpersonen worden geïncludeerd in wetenschappelijk onderzoek.
Achterstand
Maas: ‘Het is bekend en toch verandert er nagenoeg niks. Ik denk dat de manier waarop we in de zorg naar vrouwelijke patiënten kijken als een rode draad verweven is met hoe we kijken naar vrouwelijke artsen. Die staan op het gebied van onder meer carrièrekansen en inkomen nog steeds op achterstand ten opzichte van mannelijke artsen, dat is bijvoorbeeld aangetoond in recent onderzoek van het UMCG. En intimidatie, (seksueel) grensoverschrijdend gedrag en seksisme is op de werkvloer nog aan de orde van de dag. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de enquête die Medisch Contact vorig jaar hield; van de respondenten die grensoverschrijdend gedrag ondervonden (52,4%), zei rond de 20 procent dat dit in het afgelopen jaar gebeurde. Uit andere onderzoeken en de interviews van Quaegebeur komt een vergelijkbaar beeld naar voren.’
‘Heel lang is de gedachte geweest dat dit vanzelf wel goed zou komen, omdat de meerderheid van de (jongere) artsen inmiddels vrouw is. Maar dat is dus niet zo, het is níét vanzelf goed gekomen. Het is dus een cultuurprobleem en daar moeten we iets aan doen. We moeten de manier waarop we naar vrouwen kijken aanpakken. Ik heb als cardiofeminist, zoals ik mezelf noem, wel iets in beweging gezet binnen de cardiologie, al is het nog niet volbracht. Ik heb óók geprobeerd de cultuur op de werkvloer vrouwvriendelijker te maken. En daar ben ik totaal niet in geslaagd. Op geen enkele manier.’
Bang
Maas denkt dat veel vrouwelijke artsen – en ook sommige mannelijke artsen die het wél voor hen op zouden willen nemen – bang zijn om zich uit te spreken wanneer ze ongelijk worden behandeld. Maas: ‘Ze zijn bang dat ze hun eigen ruiten ingooien of dat ze een bepaalde naam krijgen – “dat is die lastpost”. Dan wordt het lastig om nog ergens terecht te kunnen, mocht je van baan willen veranderen. Want Nederland is klein en jouw naam zingt rond.’
Ook voor Maas had het consequenties dat zij zich inzette voor de verbetering van de positie van vrouwelijke patiënten. ‘Ik heb mezelf daarmee in een compleet isolement gemanoeuvreerd. In 1998 begon ik met mijn promotieonderzoek naar man-vrouwverschillen in de cardiologie en vanaf 2003 behandelde ik als cardioloog alleen nog maar vrouwen. Voor mij voelde het als veilig terrein om met vrouwen bezig te zijn, want verder had niemand in het ambitieuze cardiologiewereldje daar zin in. Maar dat veilige terrein was tegelijkertijd ook mijn valkuil. Het overviel mijn collega-cardiologen dat ik er in 2006 daadwerkelijk op promoveerde – ik had daarover zelf ook beter moeten communiceren. Ze vonden het heel raar dat ik zo hard streed voor de verbetering van de zorg voor vrouwen. Ik ben tijdens mijn loopbaan drie keer op het matje geroepen door opeenvolgende besturen van de Nederlandse Vereniging voor Cardiologie, doordat ik me had uitgesproken over de vrouwonvriendelijke cultuur in de cardiologie. Ik verwacht nu ook kritiek naar aanleiding van ons boek. Dat ze zullen zeggen dat álles inmiddels is veranderd. Maar dat is dus niet zo. Gelukkig kunnen ze me niet meer het zwijgen opleggen.’
‘Ik wilde niet onderdoen voor de mannen’
Spijt
In het verleden heeft ze zichzelf ook weleens ‘one of the boys’ genoemd en daar heeft ze nu spijt van, zegt Maas. ‘Ik moet ook mijn hand in eigen boezem steken. Ik heb mezelf namelijk heel lang veel stoerder voorgedaan dan ik eigenlijk was. Ik wilde niet onderdoen voor de mannen. Geen zwakheden tonen was een manier om me staande te houden in de vrij harde mannelijk georiënteerde medische wereld. Het was je aanpassen of het niet redden. Ik nam het harde gedrag van mijn collega’s over. Ik leerde een beetje weg te kijken als er ongemakkelijke dingen gebeurden, wanneer vrouwelijke collega’s geïntimideerd werden bijvoorbeeld. Ik reageerde ongevoelig wanneer zij naast mijn bureau stonden te huilen over het seksisme en de akelige werkcultuur. Dan dacht ik: sta niet te janken, ga gewoon aan het werk. Ik heb hard gestreden, dat moet jij nu op jouw beurt ook maar doen. Het heeft lang geduurd voordat ik me deze fouten realiseerde en nog langer voordat ik er een beetje vanaf was. De jonge vrouwelijke artsen van nu moeten zich vooral níét meer aanpassen aan de mannelijke cultuur, níét meer one of the boys willen worden. Volgens mij hebben veel jonge vrouwen er tegenwoordig sowieso niet zo veel zin in zich in dat wespennest te steken. Zij stoppen voortijdig met hun medisch-specialistische opleiding. Of beginnen er niet eens aan. Dat geldt trouwens ook voor sommige jonge mannelijke artsen. En dat is óók zonde, want we hebben vrouwen juist nodig op belangrijke posities, waar zij verandering teweeg kunnen brengen.’
Niet vanzelf
Maas wil nu het stokje doorgeven aan de volgende generatie. ‘Maar het heeft geen zin wanneer die generatie opnieuw decennialang een roepende in de woestijn wordt. Verandering komt niet vanzelf. Ik vind dat er in de medische wereld verplicht aan cultuurverandering moet worden gewerkt. Nascholingen over vrouwengezondheid én over inclusiviteit op de werkvloer en inclusieve zorg – niet alleen vrouwen, maar veel breder – moeten wat mij betreft verplicht worden voor je herregistratie. In het Verenigd Koninkrijk is het sinds begin 2024 in de zorgsector verplicht om melding te doen wanneer je slachtoffer of getuige bent van grensoverschrijdend gedrag. Misschien moeten wij dat in Nederland ook invoeren.’
Lees ook-
Simone Paauw
Simone Paauw interviewt het liefst de ‘gewone arts’ met een bijzonder verhaal. Ze heeft aandacht voor diversiteit en inclusie in de breedte, discriminatie en grensoverschrijdend gedrag (op de werkvloer) en de positie van vluchtelingen en vluchteling-artsen. (Gezondheids)recht en medisch tuchtrecht hebben haar bijzondere interesse.
Arts np, adviseur , Haaksbergen
Er is een verandering, waarbij vrouwen hun belang in de samenleving opeisen, ennwaarbij de samenleving ze de kansen biedt, omdat zonder vrouwen de groei in t systeem zou stoppen. Vreemd dat er zoveel zorg nodig is.. Iedereen lijkt druk. Ik zie t in d...e verzorgingshuizen van mensen die soms in een week geen oude bekende meer tegenkomen. Allemaal druk met die inmiddels stront verwende kinderen die niets mogen missen, zolang t maar georganiseerd is. Ook hier werken dames aan mee. Carrière en prestige boven gezin en geluk. Hoe vaak zie ik ze niet afhaken? Tte vroeg begonnen met rennen en denken dat de carriere nadat de kinderen t huis uit zijn plaats kan maken voor rust. Allemaal voor t zelfde belang waar iedereen veel te hard in is gaan geloven dat t nodig is.
Dat dezelfde zorg geleverd kan worden door ook zelf binnen t zorgsysteem actief te worden, of er voor te moeten gaan werken om t te kunnen betalen. Helaas is er maar 1 systeem dat in de hoofden van vele mannen als een machine zou moeten draaien en zich slechts ontwikkeld door lobby van industrie en plucheklevers met hun mooie ideeën.
Een mensenzorgmachine. Liefst met alle functies netjes tot op de comma geregistreerd, omdat t anders wel erg complex wordt. Een ontwikkeling die om te veel kunstmatige sturing vraagt, waar dat niet geboden kan worden. En al zeker niet door logaritmes die niet voelen en managers die meer betaald krijgen dan de poetsvrouw. Een systeem van u en ik dat ook vraagt, wanneer t niet thuis geeft. . Dit geld ook voor mannen. Misschien beide zoekend naar de natuurlijke behoeften die in een toch vrij solitair en institutioneel georganiseerd is. Als we nu eens bij t laatste beginnen. Zorgverleners en patiënt centraal stellen in hun behoefte. Belangen verbinden door win-win te creeren, al hoeft dat niet direct vandaag al te zien of te meten te zijn.
Ik weet al hoe t moet. Ik werk namelijk samen met heel veel dames en heren, die t wel lukt om zowel de echte zorg, als ook de waardering en geluk te vinden buiten de reguliere zorg. Die eigen geluk en zingeving ook zonder geldelijke beloning kunnen vinden. Zonder ratrace. Streetwise, waar menig professor een puntje aan kan zuigen. Want zeg nu eerlijk. Wat koop je nu met geld? Zorg.. Of een product. Terug naar de tekentafel, waar communicatie de basis zal zijn, ipv geldstromen.
Arts np, adviseur , Haaksbergen
In een verandering waarbij vrouwen hun belang in de samenleving opeisen, doordat de samenleving ze de kansen biedt. Een een belang, dat ook de zorg geleverd kan worden door zelf binnen t zorgsysteem actief te worden. Helaas maar 1 systeem dat in de h...oofden van vele mannen als een machine zou moeten draaien. Een mensenzorgmachine. Liefst met alle functies netjes tot op de comma geregistreerd, omdat t anders wel erg comolex wordt. Een ontwikkeling die om te veel kunstmatige sturing vraagt, waar dat niet gwboden kan worden. Een systeem van u en ik dat ook vraagt, wanneer t niet thuis geeft. . Dit geld ook voor mannen. Misschien beide zoekend naar de natuurlijke behoeften die in een toch vrij solitair en institutioneel georganiseerd is. Als we nu eens bij t laatste beginnen. Zorgverleners en patiënt centraal stellen in hun behoefte. Belangen verbinden dokr win win te creeren, al hoeft dat noet direct vamdaag al te zien of te meten te zijn.
Ik weet al hoe t moet. Werk namelijk samen met heel veel dames die t wel lukt om zowel de echte zorg, als ook de waardering en geluk tevinden buiten de reguliere zorg. En t zelfde geld voor mannen. Die eigen geluk en zingeving ook zonder geldelijke beloning kunnen vinden. Want zeg nu eerlijk. Wat koop je nu met geld? Zorg.. Of een product. Terug naar de tekentafel, waar communocatie de basis zal zijn, ipv geldstromen.
G.R.I. Slock
Huisarts , Sluis
Een beetje kort door de bocht om op de prestatiegerichte artsen cultuur van ' steeds doorwerken en nooit klagen ' het etiket mannelijk te plakken.
Als ik mopper dat ik het beu ben om min 12u per dag te werken wordt ik ook door vrouwelijke collega s ...de mond gesnoerd dat ik niet moet klagen en dat dit bij de job hoort
Ik zie wel een gezondere mentaliteit over work/life balans bij de jongere generatie m/v.
Zeer leerzaam en lovenswaardig hoe ze vertelt dat de eigen mentaliteit ook is veranderd.
In de huisartsenpraktijk zien we trouwens dat vrouwen gemiddeld iets vaker langskomen dan mannen.
N. van der Schaaf
Arts VG, Zwolle
Ik vind het fijn om te lezen dat mevrouw Maas met spijt terugkijkt op haar gedrag tegen arts assistenten. Ik kan me nog zeer levendig herinneren dat zij zo fel tegen mij aan de telefoon was (ik was arts assistent) dat een mannelijke specialist het ge...sprek van me overnam en haar tot kalmte maande. Ik heb die hulp heel steunend ervaren in een periode arts assistent waarin ik mijzelf continue voorbij liep in een poging te bewijzen dat ik het aankon.
Ik kan me dus voorstellen dat de druk van een prestatiegerichte cultuur je zover kan brengen. Zeker als je er in mee gaat en denkt dat het zo hoort. Ik weet dat ik destijds ook dacht dat er iets aan mij niet klopte dat ik dit niet aankon. Hoewel ik inmiddels zelf goed weet dat het niet okay was toen, is het toch fijn te merken dat er vanuit de ziekenhuizen zelf ook steeds meer het besef van verandering komt.
Ik ben inmiddels erg blij dat ik niet meer in een dergelijke cultuur hoef te werken en buiten het ziekenhuis terecht ben gekomen. Vooral de realisatie dat het anders kan en mag. Dat je als mens je werk mag doen.
Het siert mevrouw Maas dat ze deze cultuur nu aan de kaak stelt en een poging heeft gedaan en nog doet deze van binnenuit te veranderen. En haar verhaal laat zien dat het pogen hiertoe haar ook veel heeft gekost.
Zelf denk ik wel dat er een man-vrouw verhaal van maken niet de lading dekt en niet bijdraagt aan de verandering. Het is de cultuur van het “recht van de sterkste”, zowel van mannen en vrouwen die zichzelf in stand lijkt te houden.
T.N.N. Beune
AIOS
Man of vrouw je bent in waarde gelijk en zo hoor je ook behandeld te worden (wat niet weg neemt dat er zeker verschillen zijn in ons gedrag). Persoonlijk vind ik dit een zeer belangrijk standpunt en is het iets dat ik zowel ik mijn professionele als ...persoonlijke leven nastreef. Zelf ben ik alleen opgevoed door mijn moeder dus ik denk dat ik een andere kijk heb dan de meeste mannen op de wereld. Toch vind ik, ook al zijn er zeker nog verschillen en kan er nog vooruitgang geboekt worden, dat het vooral iets is dat nog bij de oudere generatie is blijven hangen en niet of nauwelijks onder mijn mede AIOS een daadwerkelijk probleem is zoals het hier in het artikel geschetst wordt. De manier waarop groepen hier tegen elkaar uitgespannen lijken te worden vind ik niet passen. Het voelt alsof er op je neer gekeken wordt en dat terwijl we juist trots mogen zijn op hoe we samenwerken en wat er al bereikt is.
E.A. Badings
arts-onderzoeker, Zwolle
Jammer, dat man-vrouw-hokjes denken. Ik voel mij als man (en naar mijn stellige overtuiging veel mannelijke collega's met mij) ook niet thuis in de "vrij harde (mannelijk) georiënteerde medische wereld". Waar professor Maas, gezien haar ontboezeming...en in de alinea "spijt", soms zelf ook aan heeft meegewerkt. We zijn samen, vrouwen en mannen, verantwoordelijk voor een cultuurverandering.
P.W. Post
Psychiater, Amsterdam
Mooi interview, uit het hart! Dank. Zeer herkenbaar. Super onaangename competitieve machosfeer in de somatisch ziekenhuizen tijdens mijn co- schappen. Gelukkig wist ik onderdak te vinden in de psychiatrie, bleek ook het leukste vak. Gezien de idiote ...werktijden die ik nog steeds hoor over ‘de somatiek’ denk ik dat er nog veel te winnen is: een uitgeruste, gezonde dokter m/v aan je bed.
B. Bos
Specialist ouderengeneeskunde , Leiden
Prachtig interview, dank daarvoor.
Ik ben geraakt door het benoemen van het overnemen van de ‘hardheid’ en nu benoemen dat dat geen goed idee was.
Dank daarvoor.
Ik denk hetzelfde
We moeten niet als vrouwen mannen willen imiteren of hoe ik he...t altijd noemde: netjes vragen of je mee mag spelen?
Ik irriteer me totaal aan al die ‘Thatcher’ vrouwen. Ze zijn 10-20 jaar ouder dan ik, en gedragen zich, inderdaad, als ‘one of the boys’ . En laten dat de jongere vrouwen ook zo voelen, waaronder ooit ik als jonge dokter.
Dank voor dit interview
Nee, we gaan ons niet aanpassen, we gaan de cultuur aanpassen aan die 52% bevolking die niet gezien niet gekend en niet erkend wordt.
J.A. de Heer
Revalidatiearts, Leiden
Wat een ontzettend oprecht interview met zelf reflectie over hoe zij als vrouw zich staande moest houden. Veel respect voor deze cardiofeminist, hoe zij zich inzet voor de vrouwelijke patiënt en collega.
Voor mij qua werkcultuur gelukkig alleen her...kenbaar uit mijn tijd als co-assistent. Er zijn echt specialismen waar dit echt niet (meer) speelt. Niet voor niks 15 jaar geleden gekozen om revalidatiearts te worden. Desalniettemin lijkt het boek mij interessant!