Is toegang tot zorg een arbeidsvoorwaarde?

Gezond en veilig aan het werk zijn en blijven is niet voor elke werkende vanzelfsprekend. Allerminst voor arbeidsmigranten, maar ook de gemiddelde zzp’er zal zelden een bedrijfsarts of andere arbokerndeskundige (zoals een veiligheidskundige) spreken. Bijvoorbeeld om te bespreken hoe hij het werk veiliger, verstandiger en meer in balans kan doen, zodat hij het kan volhouden tot zijn pensioen, of wat te doen met een medische ingreep in het vooruitzicht. Niet voor niets dat de NVAB in haar nieuwe koers als speerpunt koos van maximale betekenis te willen zijn én blijven voor zoveel mogelijk werkenden. Niet alleen werknemers dus.

Maar hoe zit het eigenlijk met de toegang tot ‘reguliere’ zorg? Een veelbesproken thema is het toegankelijk houden van zorg voor iedereen, in het licht van de schaarste aan zorgverleners. Wat minder besproken wordt, is dat daar op dit moment al allerhande ‘omwegen’ in gevonden worden. Tenminste, door werkenden met een loondienstverband en diens werkgever.

Hoe zit dat? Ik heb als bedrijfsarts vaak geprofiteerd van het feit dat in de samenwerking met veel werkgevers het doodnormaal is om een zieke werknemer sneller gediagnosticeerd of behandeld te krijgen in een private instelling, in plaats van weken – zo niet maanden – te wachten op een diagnose of behandeling in het reguliere circuit. Werknemer is blij, want hij wordt sneller geholpen. Werkgever is blij, want hij verdient de kosten voor dit stukje private zorg dubbel en dwars terug met de besparing in directe en indirecte (productieverlies, vervanging) ziekte­verzuimkosten. Overigens kan met regelmaat een deel van de gemaakte zorgkosten uiteindelijk toch nog gedeclareerd worden bij de zorgverzekeraar. En ook ik was blij, want ik kan zo wezenlijk verschil maken. Maar is het ook fair?

Laten we toegang tot zorg weer als universeel recht beschouwen, in plaats van als arbeidsvoorwaarde

Het lijkt soms alsof we vergeten dat toegang tot gezondheidszorg een basisrecht is, en daarmee dus voor eenieder, ongeacht arbeidsstatus. In een ideale wereld zou de zorg geen voorrang verlenen op basis van je werk of contract. In plaats daarvan zou de ernst van de klachten de mate van urgentie moeten bepalen, waarbij iedereen – werknemer of niet – dezelfde kans krijgt op tijdige behandeling.

Voor nu zitten we echter vast in een systeem waarin bedrijfsartsen, zoals ik, snel kunnen schakelen voor mensen in loondienst, terwijl anderen in de wachtrij blijven staan. Ik vind het tijd dat we een maatschappelijk gesprek voeren over hoe we zorg toekennen en of we niet een eerlijker model kunnen bedenken. Dat past natuurlijk uitstekend in de actuele discussie over schaarste in de zorg. Ook tijdelijke krachten, arbeidsmigranten, werklozen en zelfstandigen verdienen een zorgsysteem dat hen niet op achterstand zet vanwege hun arbeidsrelatie. En dat geldt natuurlijk ook voor alle niet-werkenden. Iedereen heeft immers recht op gezond en veilig werk en zorg wanneer dat nodig is.

Laten we toegang tot zorg weer als universeel recht beschouwen, in plaats van als arbeidsvoorwaarde.