Goede arbeidsvoorwaarden maken het werken in de zorg aantrekkelijker

De vooruitzichten voor de komende jaren in de zorg zien er weinig rooskleurig uit. Er gaat geen week voorbij zonder onheilspellende artikelen over de almaar hoger wordende werkdruk, de stijgende personeelstekorten en het krakende zorgsysteem. De LAD wil dat werkplezier vooropstaat en hamert niet voor niets op het aantrekkelijker maken van het werken in de zorg. Daarin speelt het arbeidsvoorwaardenbeleid dat ze jaarlijks opstelt een grote rol.

De laatste weken is druk gesleuteld aan het arbeidsvoorwaarden­beleid voor volgend jaar. Het is een stevig document dat de basis vormt voor de onderhandelingen om tot nieuwe cao’s te komen. Er staat onder meer in wat de LAD wil bereiken op het gebied van primaire arbeidsvoorwaarden, een gezond en veilig werkklimaat en het versterken van de positie van artsen. Het zijn reële ambities die rekening houden met de economische ontwikkelingen en de actuele situatie op de arbeidsmarkt, opgesteld met waardevolle input van LAD-leden.

Hoopvol scenario

Deze zogenoemde ‘wensenlijst’ moet ervoor zorgen dat het werken in de zorg aantrekkelijk blijft. Dat is hard nodig, want de voorspellingen beloven weinig goeds. Vooral als je de conclusies in ogenschouw neemt uit de scenariostudie van onderzoeksbureau Rebel die werd uitgevoerd in opdracht van onderzoeksprogramma Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn (AZW) van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Daarin zijn drie toekomstscenario’s geschetst, waarvan ‘Power to the professionals’ het meest hoopvolle is.

Hoopgevend, omdat hierin het personeelstekort in de sector zorg en welzijn in 2033 wordt teruggebracht naar 77.000 tot 94.000 mensen. ‘Nog steeds fors’, zegt LAD-voorzitter Suzanne Booij, ‘maar wel een stuk minder dan het voorspelde tekort van 230.000 mensen als we niks doen.’ Booij voegt daaraan toe: ‘Dit scenario is zo kansrijk, omdat blijkt dat het waarderen en ontzorgen van zorgmedewerkers het meeste effect sorteert om arbeidsmarkttekorten te bestrijden.’

‘Van loondifferentiatie kan tijdens de cao-onderhandelingen geen sprake meer zijn’

Loondifferentiatie

Bij het waarderen en ontzorgen van zorgmedewerkers horen dus goede arbeidsvoorwaarden. De LAD maakt zich daarom hard voor afspraken die de werkdruk verlichten, die de autonomie van artsen vergroten en die ervoor zorgen dat iedere arts gedurende zijn hele loopbaan inzetbaar blijft. Een van de zaken die volgens Booij niet past bij goede arbeidsvoorwaarden, is loondifferentiatie. Tot 2019 was een gelijke procentuele loonsverhoging voor alle werknemers een gevestigd principe in cao-land. Het was gebaseerd op het functiehuis en de gedachte dat iedere werknemer dezelfde mate van koopkrachtverbetering verdient.

De Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ) liet dat principe als eerste werkgeversorganisatie in de zorg los door in de Cao Ziekenhuizen 2019-2021 loondifferentiatie toe te passen. Wat houdt dat in? Hogere inkomensgroepen kregen een procentueel lagere salaris­verhoging dan midden- en lagere inkomensgroepen. De belangrijkste reden voor de NVZ om dit te doen, was het inlopen van de loonachterstand van bepaalde functiegroepen.

De LAD en ook vakbond FBZ lieten destijds meteen weten tegen dit principe van loondifferentiatie te zijn. ‘Er is niets mis met het streven om de loonachterstand van bepaalde functiegroepen in te lopen, maar dat wil niet zeggen dat andere groepen daarvoor de rekening moeten betalen. Dan speel je werknemers tegen elkaar uit en dat past niet bij het karakter van een cao’, vindt Booij. Inkomenspolitiek is in haar ogen dan ook geen onderwerp dat bij sociale partners thuishoort; het wordt al bedreven via het belastingsysteem.

Eenmalig

Booij herinnert zich de complexe ledenraadpleging van toen als de dag van gisteren. ‘Een meerderheid van onze leden stemde in, vooral uit solidariteit met collega’s. Maar het leverde ook kritiek op. Veel leden gaven een duidelijk signaal af: we stemmen in, maar dan wel eenmalig. Helaas paste de NVZ in de twee daaropvolgende Cao’s Ziekenhuizen opnieuw loondifferentiatie toe, waardoor de verwachting dat het bij die ene keer zou blijven, niet uitkwam.’

Als het aan de LAD ligt, is het dus duidelijk dat van loondifferentiatie tijdens de komende cao-onderhandelingen geen sprake meer kan zijn. De onderhandelaars hebben dat eind november bij de start van de onderhandelingen voor een nieuwe Cao Ziekenhuizen ook meteen benadrukt. Booij: ‘Werkgeversorganisaties kunnen het verschil maken. Natuurlijk weten we dat sommige zorginstellingen het financieel niet makkelijk hebben, maar het is kortetermijndenken als je niet in zorgprofessionals investeert; dat werkt alleen maar een hoger verzuim en een grotere uitstroom in de hand. Ik hoop dan ook dat werkgevers de aanbevelingen uit het rapport van Rebel ter harte nemen en de regie bij zorgprofessionals neerleggen en aantrekkelijke arbeidsvoorwaarden creëren: welke functie je ook uitoefent en in welke ‘lijn’ je ook werkt.’

Uit een ander onderzoek, in opdracht van werkgeversvereniging AWVN, blijkt dat functiegroepen in het middengebied vorig jaar nog steeds zes tot zeven procent achterliepen ten opzichte van vergelijkbare functies in de publieke sector en zes procent in vergelijking met de BV Nederland. ‘De vraag is dus waarom werkgevers steeds naar het middel van loondifferentiatie grijpen, terwijl het niet tot de gewenste oplossing heeft geleid en alleen maar een negatief effect heeft gehad op het gevoel van waardering bij een aantal functiegroepen’, aldus Booij.

Goede initiatieven

Het kabinet daarentegen zet vooral in op het verlagen van de administratieve lasten en het stimuleren van AI om de werkdruk en het personeelstekort te lijf te gaan. ‘Dat zijn op zich goede initiatieven, zeker als het gaat om innovaties die zorgprofessionals ontlasten, zoals ook Rebel in zijn rapport aangeeft. Maar dan nog is het natuurlijk niet genoeg om de arbeidsmarktschaarste écht op te lossen’, zegt Booij. ‘Jarenlang wordt er al geïnvesteerd in het slimmer organiseren van de zorg, maar als we een goed zorgstelsel willen behouden, moet er ook worden geïnvesteerd in zorg­professionals zelf.’

Alle zorgprofessionals zijn de komende jaren dus hard nodig. ‘Het laatste wat je moet doen, is ze treffen met slechte arbeidsvoorwaarden. Geef die zorgprofessionals dus de power die ze verdienen en gun iedere zorgprofessional goede arbeidsvoorwaarden. We doen het werk immers samen.’