Euthanasie bij psychisch lijden: nuance is ver te zoeken

De discussie over euthanasie bij psychisch lijden is de afgelopen weken weer in volle hevigheid opgelaaid. Ik ben ervan geschrokken hoe collega’s in de media lijnrecht tegenover elkaar staan en elkaar publiekelijk bestoken met verwijten en beschuldigingen. De gevolgen van deze onverkwikkelijke ruzie voor het vertrouwen in de geestelijke gezondheidszorg baren mij ernstige zorgen.

Nederland kent een bijzonder zorgvuldige praktijk als het gaat om euthanasie. De wet biedt ruimte voor een open gesprek tussen arts en patiënt over een doodswens, zonder te sturen op een bepaalde uitkomst. Maar waar het mij vooral om gaat is dit: de discussie over specifieke gevallen hoort niet op deze manier via de media gevoerd te worden. Daarvoor is het onderwerp te complex en te privacygevoelig. Als arts behoor je respectvol om te gaan met je collega’s. We hebben de verantwoordelijkheid om, met kennis van zaken, middels intercollegiaal overleg tot weloverwogen oordelen te komen over individuele situaties. Dat is de plek waar we onze twijfels en inzichten delen, in alle openheid en met respect voor elkaars professionaliteit. We onthouden ons van ongewenst, grensoverschrijdend of ontwrichtend gedrag. Zo staat dat ook in onze gedragscode beschreven.

Polariserende uitspraken in de media doen precies het tegenovergestelde, zij ondermijnen het vertrouwen dat patiënten moeten kunnen hebben in de integriteit en professionaliteit van hun behandelaars. Mensen met ondraaglijk psychisch lijden en een doodswens zijn niet gebaat bij dit publieke moddergevecht tussen psychiaters. Integendeel, het schaadt hen op een moment dat ze juist onze volle aandacht en zorgvuldige begeleiding nodig hebben.

Discussie over specifieke gevallen hoort niet via de media gevoerd te worden

Euthanasie bij ondraaglijk psychisch lijden is complex en raakt aan de kern van ons vak. Als arts en dus als psychiater heb je geleerd om zelfdoding te voorkomen. Dat maakt een gesprek met de patiënt met een doodswens soms moeilijk. Maar het is wel noodzakelijk. Alleen in een open dialoog kun je tot een zorgvuldige afweging komen. Absolute zekerheid is onmogelijk, maar als je volgens de regels en richtlijnen werkt, kun je tot een verantwoorde beslissing komen.

Die nuance mis ik pijnlijk in het huidige publieke debat. Het gaat over ‘uitwassen’ en het ‘oprekken van grenzen’. Daarmee doen we onszelf en onze patiënten tekort.

Laat duidelijk zijn, natuurlijk moet er ruimte zijn voor een breder maatschappelijk debat over de algemene wettelijke en ethische kaders rond euthanasie. Sterker nog, artsen kunnen vanuit hun expertise een belangrijke bijdrage leveren aan de kwaliteit van dit debat. Maar ook in dit debat zijn zorgvuldigheid, onderlinge respectvolle bejegening en het centraal stellen van het patiëntbelang de norm.

De uitgangspunten die ik hier schets, beperken zich overigens niet tot de psychiatrie of de discussie over euthanasie. Ze gelden voor alle artsen en alle complexe vraagstukken in de zorg. Of we nu praten over het bepalen van de grenzen van behandeling, de inzet van nieuwe technologieën, of de omgang met schaarse middelen; zorgvuldigheid, respect en transparantie zijn altijd leidend. We hebben als artsen een voorbeeldfunctie in de maatschappij. Hoe wij met elkaar omgaan en communiceren, zowel onderling als naar buiten toe, bepaalt in hoge mate het vertrouwen dat patiënten in ons stellen. Laten we die verantwoordelijkheid serieus nemen en actief uitdragen, over de grenzen van onze specialismen heen.

Dus nogmaals collega’s, hoe ingewikkeld een discussie over een medisch-ethisch vraagstuk ook is, voer hem op de juiste plek: in alle openheid en met respect voor elkaars integriteit. De beroepsvereniging NVvP heeft het voortouw genomen in het voeren van gesprekken met alle betrokken partijen. De NVvP doet dit vanuit de overtuiging dat we juist in het gesprek verbinding moeten zoeken, in plaats van te vervallen in polarisatie. Daarmee doen we recht aan de belangen van de patiënt, alleen zo kunnen we het vertrouwen in onze beroepsgroep behouden en waarborgen.