Commerciële determinanten van gezondheid: tijd voor een nieuwe aanpak
Plaats een reactie
De invloed van commerciële belangen op de volksgezondheid is immens, zo blijkt uit een recent rapport van de World Health Organization.[1] De cijfers zijn schokkend. De Big 4 – alcohol, tabak, bewerkte voedingsmiddelen en dranken, en fossiele brandstoffen – samen met schade door arbeid, veroorzaken in Europa jaarlijks naar schatting 2,7 miljoen sterfgevallen. Dat zijn er 7400 per dag, bijna een kwart (24,5%) van alle sterfgevallen in de Europese regio.
Naast de directe gevolgen voor de gezondheid, creëren deze commerciële producten en hun marketingstrategieën ook gezondheidsverschillen.2 Sociale verschillen in de schade door verslavende producten worden vaak veroorzaakt door de hogere concentratie van verkooppunten in armere gebieden.3 Stress, discriminatie en achterstelling maken mensen gevoeliger voor marketing. De tabaks- en fastfoodindustrie lijken internationaal speciaal zwarte gemeenschappen te targeten; de alcoholindustrie spreekt Lhbtqia+ gemeenschappen aan.1
Is ‘leefstijlziekte’ nog wel de juiste term?
Cynisch genoeg exploiteren commerciële actoren het concept van ongelijkheid om zich te verdedigen tegen effectief volksgezondheidsbeleid, zoals het verhogen van belastingen op schadelijke producten of het reguleren van hun marketing. Hun lobby stelt dat dergelijke beleidsmaatregelen de armsten het meest schaden en zo ongelijkheid creëren. Deze vorm van ongelijkheidsexploitatie wordt gebruikt door onder meer de tabaks-, wapen-, fossiele brandstoffen-, bewerkte voedingsmiddelen- en gokindustrie.4
Commerciële actoren slagen er al decennia in om de publieke opinie te manipuleren en de schuld van ziekten te verschuiven naar het individu. Ze framen gezondheidsproblemen als het gevolg van individuele tekortkomingen, onverantwoorde keuzes, gebrek aan kennis of wilskracht. Zoals de CEO van PepsiCo stelt: ‘If all consumers exercised, did what they had to do, the problem of obesity wouldn’t exist.’ Echter, de omvang van de problemen laat zien dat het niet om de keuzes van een paar individuen gaat. Van de wereldbevolking heeft bijvoorbeeld 53 procent overgewicht of obesitas.5
De industrie framet ook de oplossing voor ziekte door haar producten bij het individu. Voorlichting, onderwijs en intrinsieke motivatie moeten het individu bewegen tot verandering van het verslavingsgedrag. Interventies op individueel niveau zijn arbeidsintensief en veel minder effectief dan beleidsmaatregelen op populatieniveau, en houden dus de omzet en winst van de industrie in stand.1
Als artsen moeten we ons bewust zijn van de bredere, commerciële krachten die de gezondheid van onze patiënten beïnvloeden. Dat besef moeten we uitdragen. Is ‘leefstijlziekte’ nog wel de juiste term, of kunnen we beter de term ‘Big 4-ziekte’ introduceren?
Het tij is te keren met structurele maatregelen. De overheid moet optreden als een strenge marktmeester voor deze industrieën. Via belasting moeten de werkelijke kosten van een industrie bij de industrie belanden. Gelukkig heeft de Tweede Kamer recentelijk verzocht om een onderzoek naar commerciële determinanten van gezondheid, een stap in de goede richting. Daarnaast is actie van onderaf essentieel. Burgers hebben invloed door bewuste keuzes. Denk bijvoorbeeld aan het weren van snoep- en frisdrankautomaten uit scholen. Als artsen hebben wij de taak om hen hierin te ondersteunen.
Het is tijd, hoog tijd, voor een nieuwe aanpak. Wij, artsen maatschappij + gezondheid zetten ons in tegen deze commerciële determinanten die de gezondheid van mensen negatief beïnvloeden. We pleiten voor een gezondere en eerlijkere samenleving.
voetnoten
1. World Health Organization. Commercial Determinants of Noncommunicable Diseases in the WHO European Region. 12 June 2024.
2. Collin, J., & Hill, S. (2015). Industrial epidemics and inequalities: The commercial sector as a structural driver of inequalities in non-communicable diseases. In K. Smith, C. Bambra, & S. Hill (Eds.), Health inequalities: Critical perspectives. Oxford University Press.
3. Van Schalkwyk M, Cassidy R. The Gambling Industry: Harmful Products, Predatory Practices and the Politics of Knowledge. In: Maani N, Petticrew M, Galea S, editors. Commercial Determinants of Health. Oxford: Oxford University Press; 2023.
4. Smith KE, Fooks G, Gilmore AB, Collin J, Weishaar H. Corporate coalitions and policy making in the European Union: how and why British American Tobacco promoted “Better Regulation”. J Health Polit Policy Law. 2015;40(2):325–72.
5. Collin J, Hill SE. Industrial epidemics and inequalities: The commercial sector as a structural driver of inequalities in non-communicable diseases. In: Smith KE, Bambra C, Hill SE, editors. Health Inequalities: Critical Perspectives. Oxford: Oxford University Press; 2015.
- Er zijn nog geen reacties