Vreemden voor onszelf

Vreemden voor onszelf – psychische stoornissen en de verhalen die ons vormen, Rachel Aviv (vertaling Jan Willen Reitsma en Albert Witteveen), Atlas Contact, 288 blz., 24,99 euro.

bestellen

Met Vreemden voor onszelf schreef de Amerikaanse journalist Rachel Aviv een indrukwekkend debuut, dat terecht veel lof krijgt. Het bevat goed uitgezochte verhalen van zes mensen met ieder een eigen geschiedenis binnen de psychiatrie. Vijf ervan in Amerika, één in India.

Aviv begint en eindigt met haar eigen verhaal. We lezen over een 6-jarig (!) meisje dat wat weerspannig gedrag vertoont met eten en dan met ‘anorexia’ wordt opgenomen in een instelling. Ze weet dan niet eens hoe ze dat woord moet spellen, laat staan wat het inhoudt. Pas tijdens die opname ‘leert’ ze anorectisch gedrag. Plots springt ze (energieverbrandende) jumping jacks en weigert te gaan liggen of zitten vóór negen uur ’s avonds. Gelukkig ‘ontsnapt’ de jonge Aviv na zes weken; ze mist haar ouders te veel en gaat eten. Haar symptomen verdwijnen, mede dankzij een omgeving (juf, klas) die er ontspannen mee omgaat. Verdrietiger loopt het af met Hava, een meisje dat Aviv in de kliniek ontmoet, en wier familie ze decennia later spreekt.

Intrigerend, en soms geestig, is het relaas van de depressieve nefroloog Ray Oshoroff. Hij is bekend geworden doordat hij in de jaren tachtig een rechtszaak aanspande tegen Chestnut Lodge, een psychiatrische instelling waar de psychoanalytici niet geloofden in medicatie. Oshoroff knapte pas op, elders, met behulp van antidepressiva – al blijkt die opleving geen opmaat naar een happy end. Aviv schrijft dit onbevooroordeeld op, duikt dieper, geeft context en biedt een inkijkje in het wat sneue levensverhaal van Oshoroff. Later in het boek gaat Aviv in op haar eigen gebruik van antidepressiva en haar ‘onsystematische’ pogingen om af te bouwen.

Hoe is het om te leven met een psychische stoornis en een psychiatrische diagnose? Daar draait het in alle verhalen om, getuige ook de Engelse subtitel: Unsettled minds and the stories that make us. Prachtig en ontroerend zijn de portretten van Naomi Gaines uit Chicago, die in een psychose zichzelf en haar tweeling in de rivier gooide, en de Indiase Bapu die zichzelf wil verliezen in devotie, als een manier om met het leven en haar mentale problemen om te gaan. Aviv noteert het nauwgezet, interviewt naasten, leest duizenden pagina’s dagboeken, heeft oog voor veelzeggende details en zoomt soms uit voor een essayistische bespiegeling. Aanrader. 

Lees ook
Verdwaald in een burn-out – soms helpt een boek - NRC