De troost van gebrekkig strafrecht 

De troost van gebrekkig strafrecht, Rinus Otte, Prometheus, 308 blz., 24,99 euro.

bestellen

Rinus Otte (63) is de baas van het OM en ook de man aan wie een groep psychiaters een bezorgde brief schreef over de euthanasie­praktijk in hun vakgebied. 'De troost van gebrekkig strafrecht' heet zijn boek over wat hij ziet als de betekenis van het strafrecht. Eén hoofdstuk wijdt Otte aan de huidige euthanasie­praktijk, en daar wordt zijn boek interessant voor dokters.

Hij karakteriseert die praktijk als een uitzondering in de geschiedenis. Lang immers was de mens weliswaar rentmeester over eigen leven en lichaam, maar ook niet meer dan dat: de stervenstijd was een besluit van God. Otte betoogt dat op dit netelige gebied recht en ethiek nu te veel uit elkaar zijn getrokken. Niet alleen onder invloed van juristen; ook artsen hebben er vol­gens hem belang bij gehad om ‘de afwegingen over euthanasie tot medische ethiek te verheffen’. Een arts hoort, merkt hij verder op, ‘medische handelingen niet te beoordelen vanuit een persoonlijke verbondenheid met de patiënt en de eigen levensovertuigingen, maar vanuit het recht en de medische protocollering. Niet uit angst vervolgd te worden, maar uit de overtuiging dat de juridische grenzen van de democratisch gefundeerde ethische aard zijn.’ Volgens hem maakt het daarbij niet uit of ondraaglijk en uitzichtloos lijden fysiek of psychisch van aard is, of dat er sprake is van dementie. Maar bij de laatste ziekte stipt hij wel expliciet de kwestie van de wilsbekwaamheid aan en bespreekt uitvoerig de geruchtmakende ‘koffie-euthanasiecasus’. Bij ‘niet langer willen leven omwille van de ver­­moeid­heid om te leven’ maakt hij halt. Voltooid leven is geen medisch lijden, maar ‘het generieke lijden, met generieke levensvragen die daaronder liggen’. Hij vraagt zich zelfs af of ‘lijdensvrij leven’ wel gelijkgeschakeld kan worden met ‘betekenisvol leven’. We lijden aan de gevaren en risico’s buiten ons, maar ook aan het lijden in onszelf, betoogt Otte, ‘en we willen dat allemaal opgelost zien door de overheid’. Het is duidelijk dat hij daar niet in mee kan gaan, want ‘zijn we niet juist minder heerser over ons lot als we ons laten overheersen door tijdgebonden opvattingen over wat waardevol en waardeloos leven is?’ Het recht moet ook daarom niet meewaaien met elke maatschappelijke wind. Grootse utopieën zijn niet aan hem besteed, want: ‘Wij leven in een gebroken wereld.’