Laten we alle ouderen vaccineren tegen covid-19!

Als huisartsen zijn wij niet zo gericht op de openbare gezondheidszorg. Wij behandelen individuele patiënten. Maar in coronatijd worden we gevraagd toch meer naar het grote geheel te kijken en een bijdrage te leveren aan de vaccinaties. Hoe verhoudt zich dat tot onze zorg voor de individuele patiënt? Een casus ter introductie:

- Mevrouw V is 101 jaar oud. Zij woont zelfstandig in een complex met meerdere woningen, deels bewoond door ouderen. Er is geen relatie met een Wlz-instelling. Zij krijgt tweemaal daags thuiszorg voor de steunkousen, betrekt maaltijden van het restaurant in het complex of maakt zelf wat simpels klaar. Zij is weinig mobiel, kan nog naar de brievenbus lopen maar komt al jaren niet buiten het complex. Cognitief is er weinig mis met haar, zij heeft een aantal ouderdomskwalen maar zij maakt het verder goed. Er is mantelzorg door haar familie. Zij is tevreden met haar situatie. Covid maakt wel dat ze weinig mensen ziet. Ze kijkt dan ook reikhalzend uit naar de vaccinatie!

De covidvaccinatiestrategie van de Nederlandse overheid houdt ons land al maanden bezig. Na een slechte start zitten we nu in de Europese middenmoot. Er is ook veel discussie over de doelgroepen. De Gezondheidsraad is daarin heel duidelijk. Het verdient de voorkeur te starten met de ouderen, de meest kwetsbaren. Maar er zijn ook andere groepen die voorrang verdienen en krijgen, vooral de gezondheidswerkers in de frontlinie, in de ziekenhuizen, de huisartsen en het verpleeghuispersoneel. Het lijkt wel een logische keus om gezondheidspersoneel dat direct met covid te maken heeft met voorrang te vaccineren. Daarmee houd je de zorg in stand door het personeel te beschermen maar het is ook een vorm van beloning. Zij die het meeste risico hebben gelopen verdienen ook de eerste bescherming.

Maar de Gezondheidsraad geeft de voorkeur aan vaccineren van de meest kwetsbare groepen en ook daar is nu vooruitgang te zien. In de eerste plaats worden de bewoners van verpleeghuizen en andere Wlz-instellingen gevaccineerd door de artsen van deze instellingen. Bij de kleinschalige instellingen, waarbij de bewoners wel een Wlz-indicatie hebben maar de huisarts de zorg doet, wordt er een gigantische logistieke operatie uitgevoerd. Met mobiele teams wordt hier door de huisartsenposten gevaccineerd. Het gaat om kleine groepen patiënten die dus niet bij elkaar wonen. Niet alleen ouderen, ook mensen met een beperking. In West-Brabant drieduizend mensen. Daarnaast zijn er de mensen die bij de instellingen wonen maar geen Wlz-indicatie hebben. Aanvankelijk zouden die door de huisartsen worden gevaccineerd. In het kader van het groothartig generaal pardon van de minister mogen zij nu ook door de instellingsartsen worden gevaccineerd.  Helaas zijn veel instellingen al klaar met het vaccineren van hun Wlz-bewoners, dus dit is geen optie meer. Dat kunnen de mobiele teams voor de kleine instellingen er dan nog wel even bij doen.

Inmiddels zijn ook de thuiswonende ouderen aan de beurt. Die hebben minder luxe. Besloten is dat de ouderen met Pfizer-vaccin moeten worden gevaccineerd. Dit kan niet vervoerd worden en moet diep gekoeld bewaard worden. Het is echter het enige wat helpt voor de ouderen, dus moet het maar. Dit is niet geschikt voor de huisartspraktijk en wordt gedaan de GGD op centrale locaties. Mensen moeten daar naartoe. Bij de griepspuiten geven we vele spuiten aan huis. Hier is dat technisch niet mogelijk, dus moeten deze mensen maar wat reizen. Van Etten Leur naar Dordrecht (30 kilometer) is geen zeldzaamheid. We zijn begonnen met de 90-jarigen, maar inmiddels is het wat verbeterd en de 80-jarigen hoeven gelukkig niet zo ver te reizen. Deze week komen ook de 63-64-jarigen aan de beurt. Die zijn nog wat jonger en mobieler dus hoeven nog minder ver te reizen. Dat kunnen we wel in de praktijk doen. Dat gebeurt met het AstraZeneca-vaccin. Dat hoeft minder gekoeld te worden. Het is ook beter geschikt voor de doelgroep. Uit onderzoek blijkt dat het goede bescherming geeft bij mensen tot 55 jaar en 65 is het nieuwe 55. Dus prikken maar.

En hoe is het met mevrouw V? Als leeftijd een belangrijk criterium is (volgens de Gezondheidsraad het belangrijkste!) zal zij haar vaccinatie toch wel binnen hebben? Maar helaas. Zij woont niet in een Wlz-instelling, daarvoor heeft zij niet voldoende beperkingen. Dus op grond daarvan geen prik. Zij woont ook niet bij een van de zorgcomplexen. Zij woont eigenlijke gewoon ‘zelfstandig’. Ze lift dus niet mee met de Wlz. Gelukkig worden de thuiswonende ouderen ook met voorrang behandeld, beginnend bij de 90-plussers. Maar dat moet wel met Pfizer, dus dat betekent op reis. Van Doorn naar Houten, 25 kilometer verderop. Dat ziet zij echt niet zitten. Kan het mobiele team niet langskomen? Nee, die zijn druk met de ‘kleine instellingen’. En één persoon is té klein. Dan moet de huisarts het maar doen. Die kan toch wel aan huis komen prikken? Dat doet hij immers ook voor de griepspuit. Maar helaas, die heeft niet het juiste vaccin. AstraZeneca leek aanvankelijk niet geschikt voor ouderen. Dat zou niet genoeg bescherming geven, zo blijkt uit onderzoek. Volgens mij geeft niet-vaccineren nog minder bescherming. Dus helaas nog maar even wachten. Bij het schrijven van dit stuk was er nog geen oplossing. Hoopvol is dat volgens de Gezondheidsraad AstraZeneca mogelijk ook zou helpen bij ouderen. Maar er is nog steeds geen plan voor vaccineren van deze doelgroep.

Is mevrouw V de enige? Nee! Naar schatting 55 duizend ouderen treft dit lot. In mijn eigen praktijk vijf patiënten. Dit zijn mensen die weinig beroep doen op de zorg. Zij hebben geen dure woonvoorzieningen en geen intensieve verzorging. Zij zijn het niet die onze zorg onbetaalbaar maken. Maar ze moeten toch maar flink zijn en zich niet aanstellen. Wat een onzin dat ze niet dat eindje kunnen reizen! Als ze dat er niet voor over hebben, dan maar geen vaccinatie. Hadden ze maar moeten zorgen dat ze in een verpleeghuis kwamen. Kost wat meer, maar dat is het wel waard om de zorg simpel te houden. Is het eigenlijk niet een smet op ons vaccinatiebeleid dat we juist deze mensen in de steek laten? Er wordt nog steeds nagedacht over een oplossing, maar in dit tempo is straks iedereen gevaccineerd behalve deze groep. Als ze voor die tijd niet zijn overleden aan corona.

Er moet snel een oplossing komen voor dit probleem. Of Pfizer/Moderna via de mobiele teams of misschien toch maar AstraZeneca-vaccin? Dit verdienen deze dappere ouderen die de zorg niet te veel willen belasten. Dat verdienen die vijf patiënten in mijn praktijk. Maar ook mevrouw V, ook al is zij geen patiënt van mij. Toch gaat haar lot mij misschien nog wel meer ter harte. Zij is namelijk mijn moeder.

Koen van Vugt, huisarts in Etten Leur