De opening

Deze maand is de vastenmaand ramadan. Een voor moslims over de hele wereld heilige maand. In dat kader een kort patiëntenverhaal:

Twee jaar geleden zag ik de 55-jarige Yassin op de polikliniek neurologie. Hij had letterlijk zijn tong verloren: een aantal maanden voor zijn polibezoek was de psychiater gestart met haldol vanwege een depressie met psychotische kenmerken. Oftewel, hij was ‘in de war’ en had rustgevende medicatie nodig. Eén van de mogelijke bijwerkingen van haldol is dat de tong onwillekeurig gaat bewegen, zogenaamde tardieve dyskinesie. En zo zat zijn tong hem letterlijk in de weg. Spreken lukte nauwelijks nog. Hij communiceerde bij voorkeur met een blocnote en een balpen. En zo deed hij in steno zijn verhaal: de komst naar Nederland vanuit Alexandrië, de problemen die er ontstaan waren thuis en op het werk, die maakten dat hij depressief geworden was. De noodzaak tot pillen.

De diagnose tardieve dyskinesie lag voor de hand, de behandeling niet. Ik liet de haldol acuut stoppen, schreef medicijnen voor (onder andere Artane en tetrabenazine) en liet botuline in de overbeweeglijke tong injecteren. Niks had effect.

Ik herinnerde mij een hoorcollege uit 1996 van professor Theo Mulder aan de Radboud Universiteit. Hij zei: ga er bij patiënten met hersenletsel van uit dat sommige banen intact kunnen zijn. Voorbeeld: een patiënt met een halfzijdige verlamming door een herseninfarct kan in sommige gevallen wel lachen of geeuwen omdat dit uitingen zijn van het onwillekeurige, spontane zenuwstelsel, dat niet aangedaan is door het infarct. Dit heet ook wel ‘alternative pathways’. Mulder had er zijn carrière op gebouwd.

Zou Yassin ook zo’n intacte zenuwbaan hebben? Tijdens een van zijn bezoeken aan de poli vertelde hij mij dat hij vaak naar de moskee ging. Bij navraag bleek bidden (reciteren) hem opvallend goed af te gaan… We besloten de proef op de som te nemen door samen Surah Fatiha te reciteren. Dit Koranvers heet ook wel ‘De opening’ omdat het de eerste Surah was die in de maand ramadan werd geopenbaard aan de profeet. ‘De opening’ staat sindsdien symbool voor vernieuwing. En die kwam er bij Yassin. YouTube was onze voorganger, Yassin en ik reciteerden mee…en dat deed hij wonderbaarlijk goed. Veel beter dan zijn neuroloog.

Ik bracht hem vervolgens onder bij een Arabisch sprekende logopedist in Oud-West. Een paar weken later kwam Yassin terug op mijn spreekuur. En sprak. Zangerig weliswaar, maar voor het eerst redelijk te verstaan.

Moraal: soms moet je ‘alternative pathways’ bewandelen om op de juiste weg te komen. De taal van het hart, is niet die van het hoofd.