Een wijze les: investeer in de intensive care!

18 maart 2020. Vandaag is het eindelijk zover. Ik vroeg me al enkele weken af wanneer het zou gaan gebeuren. Maar nu heb ik dan mijn eerste covid-19-patiënt geïntubeerd.

Ik deed mijn schort aan en mijn spatbril, muts, handschoenen en FFP2-masker op. Kom maar op,  dacht ik, dan hebben we het zo ook weer achter de rug. Ik controleerde alles van tevoren dubbel: hebben we alle benodigde medicatie gereed? Heeft iedereen in de kamer zijn beschermingskleding en -middelen aan? Is de beademingsmachine gereed voor aansluiting? Is de juiste filter op de beademingsslang aangesloten? Alle normaliter te doorlopen stappen waren dit keer anders, meer beladen. Maar waarom? Wellicht omdat wij intensivisten werkzaam in het Westen in tegenstelling tot artsen in derdewereldlanden niet gewend zijn zelf onze gezondheid te riskeren tijdens het uitoefenen van ons beroep. Normaliter behandelen wij patiënten met een ernstige bloedvergiftiging, een ernstig trauma of een grote hart- of hersenoperatie op de intensive care. Enkelen onder ons hebben sporadisch patiënten behandeld met rabiës, marburg, MERS, SARS-1 en ebola, maar de meerderheid van de intensivisten in het Westen heeft weinig tot geen ervaring met dodelijke infectieziekten. Deze situatie is door de opkomst van covid-19 veranderd. Aan het eind van dit jaar zal er geen enkele intensivist zijn die geen covid-19-patiënt onder zijn hoede heeft gehad. Het is bekend dat het virus voornamelijk oudere kwetsbare patiënten treft, maar we weten ook dat een groep jonge artsen en verpleegkundigen slachtoffer is geworden van SARS-CoV-2.

Ik moest tijdens het intuberen van mijn eerste covid-19-patiënt even denken aan een moment in mijn vroege carrière toen ik bang was besmet te worden met het in die tijd nog dodelijke aidsvirus (hiv). In de zomer van 1998 leerde ik als coassistent voor het eerst prikken bij patiënten, en dit was meteen op de  aidsafdeling van het AMC. Er lagen heel veel jonge homoseksuele mannen en een handvol patiënten van Afrikaanse komaf met een hoog aantal virusdeeltjes in hun bloed. Een prikaccident was iets wat je absoluut niet wilde. In het begin ging het nog met trillende handen, maar weigeren was ondenkbaar. Mijn begeleidster had er zelf geen tijd voor, gezien haar taken als zaalarts en het verbeteren van haar afgewezen artikel. Nu is het leren prikken op patiënten met een levensgevaarlijke besmettelijke aandoening iets wat volstrekt ondenkbaar is. Tegenwoordig zouden coassistenten dit nooit hebben gepikt, maar het waren toen andere tijden. Het prikken moest ik zelf leren met mijn maatje Melchior. We werden er zo goed in dat andere coassistenten op de oncologieafdeling ons om hulp vroegen als een patiënt niet te prikken was. Melchior en ik hebben nooit een prikaccident gehad, maar we waren ons wel elke keer bewust van het gevaar dat we liepen.

Nu is het weer precies als toen. We hebben de taak om onze patiënten te helpen, ook al is er een kans dat je zelf besmet wordt. Tijdens de vorige SARS-epidemie in 2014 zijn intensivisten en intensivecareverpleegkundigen disproportioneel hard geraakt. Dat is niet gek als je ziet dat wij de grootste lading virusdeeltjes in ons gezicht gehoest of verneveld krijgen.  

Nu hebben we te maken met het broertje van SARS, dat de hele wereld op zijn kop heeft gezet. Het leren omgaan met covid-19 zal voor ons dokters het nieuwe normaal worden, wat goed is zolang we ons maar bewust zijn van het gevaar en ook aan onze veiligheid denken. Nu is het covid-19, maar wie weet wat de toekomst nog voor ons in petto heeft. De strijd tussen mens en micro-organismen zal zolang wij bestaan een strijd zijn die we moeten blijven voeren. Niet alleen wij worden slimmer met betere medicijnen, maar ook de micro-organismen muteren en omzeilen onze betere medicijnen.

Laten we na deze pandemie beter voorbereid zijn. Er is de laatste jaren zoveel bezuinigd in de zorg. Ik weet niet hoe vaak ik de afgelopen tien jaar gezien heb hoe er door bestuurders en zorgverzekeraars aan de poten van de ic is gezaagd. Elke keer moesten we bezuinigen en bedden sluiten. Verpleegkundigen vertrokken door de hoge werkdruk gedesoriënteerd naar de spoedeisende hulp of ambulance, en intensivisten gingen terug naar hun moederspecialisme. Eén keer heeft een bestuurder letterlijk tegen mij gezegd dat de ic toch ‘een plek is waar je een nachtje uitslaapt na een grote operatie’. Nu zal je dat niet meer horen.

In Lombardije overtreft de patiëntenstroom de zorgcapaciteit, terwijl ze twee keer zoveel ic-bedden per inwonersaantal hebben als wij in Nederland. Mocht de epidemie in Nederland uit de hand lopen net zoals in Italië dan hebben wij een veel groter probleem. Ik hoop dat de bestuurders van ziekenhuizen en politici een wijze les hebben geleerd van deze pandemie. Investeer in de intensive care! Wij hebben sinds jaar en dag in Nederland een hoge bedbezettingsgraad van 70 tot 80 procent op de ic’s, zeker als je het vergelijkt met andere landen. Helaas moet er eerst een pandemie plaatsvinden, voordat men gaat inzien hoe belangrijk het is om een goed werkend ic-netwerk te hebben. Laten de bestuurders, zorgverzekeraars en politici leren van deze pandemie en inzien hoe belangrijk ic-zorg is voor je organisatie, voor je regio, voor de volksgezondheid en dus voor je economie. Aan de mensen die op de ic werken zal het niet liggen. Wij zijn gemotiveerd en meer dan vastberaden met zijn allen te strijden voor de gezondheid van onze medemens, zelfs met gevaar voor eigen leven. Er zijn zelfs verpleegkundigen en intensivisten werkzaam die 60-plus zijn, met risicofactoren voor covid-19. Hoewel zij gevaar voor eigen leven lopen, staan ook deze kanjers elke dag weer klaar aan de frontlinie. Zij verdienen alle lof. Mogelijk gaan we mensen verliezen, maar met zulke zorgprofessionals zullen we het overleven en uiteindelijk sterker terugkomen!

dr. Rakesh Birjmohun, intensivist Gelre Ziekenhuizen Apeldoorn/Zutphen