Blogs & columns

Testen op darmkanker

Plaats een reactie

Terwijl Nederland kreunde onder de Mexicaanse griep, was de Gezondheidsraad alweer bedrijvig om elders de volksgezondheid te redden in dienst van industrie en politiek. In november verscheen het rapport over dikke-darmkankerscreening.

Evaluatie van dikke-darmkankerscreening is lastig. Er bestaan allerlei screeningstechnieken en de deelname aan screeningstrials is laag. Bloed in de stoelgang bepaalt een risico; screening gebeurt met colonoscopie, een onaangenaam onderzoek. De ‘US preventive services task forces’ vermelden overlijden of ziekenhuisopname wegens ernstige complicaties bij 1 op 400 colonoscopieën, een cijfer dat u vergeefs zoekt in de goednieuwsshow van de Gezondheidsraad.

De Gezondheidsraad kiest voor een verbeterde test op occult bloed in de stoelgang, de iFOBT (immunochemische fecaal occult bloed-test). De bijna vijftig jaar oude FOBT toonde een betrouwbare daling aan van 15 procent van de dikke-darmkankersterfte bij de uitgenodigde bevolking (één op zes); over de iFOBT bestaat geen evidence.

De Gezondheidsraad schrijft: ‘Modelberekeningen wijzen uit dat bevolkingsonderzoek met deze deelnamegraad (60%) op termijn jaarlijks ruim 1400 sterfgevallen door darmkanker kan helpen voorkomen’. Dat is straf! In 2007 waren er 2475 doden door dikke-darmkanker bij 60- tot 79-jarigen. Eén op zes is dan 412, geen 1400.

En 412 is al overdreven optimistisch. Deelnemers aan kankerscreening zijn geen toevallige afvaardiging uit de algemene bevolking. Patiënten met een bekend verhoogd risico op darmkanker, met bekende darmkanker of met suggestieve klachten horen niet thuis in een programma voor de algemene bevolking, maar worden klinisch opgevolgd.

Deelnemers aan preventief gezondheidsonderzoek zijn meer gezondheidsbewust dan weigeraars en bij klachten zullen zij eerder een arts consulteren. In de controlegroep van screeningstrials is de dikke-darmkankersterfte daarom 40 procent lager dan in de bevolking. 412 is dus 40 procent te hoog: een evidence-based schatting komt uit op 220. Waar vonden ‘modelberekeningen’ die 1200 extra Lazarussen om uit de doden te wekken?

  1. Extrapoleer de sterftedaling over de verwachte vergrijzing
  2. reken deze door tot op hoge leeftijd;
  3. negeer het lagere sterfterisico van de deelnemers aan screening;
  4. reken de hogere sensitiviteit van de iFOBT door naar een hogere effectiviteit.

Complexe rekenmodellen zijn een vorm van rekenkundige homeopathie, die schaarse evidence verdrinken in kosmische hoeveelheden speculatie.

Met sterftetafels weet je wat je doet. Het risico op overlijden aan dikke-darmkanker bij mensen tussen 55 en 79 jaar is 1,6 procent (2007). Bij deelnemers met een laag risico is dat 1 procent. Een daling met 15 procent door bevolkingsonderzoek betekent dat je bij 1000 55-jarigen die 20 jaar worden gescreend, 1,5 dode voorkomt. Dat is vergelijkbaar met de schatting uit meta-analyses van 1,7. Dit verlengt de levensverwachting van de deelnemers met, naar boven afgerond, 10 dagen.

Door hogere compliance en hogere sensitiviteit na iFOBT nemen de aantallen colonoscopieën toe. Als je 1000 mensen 20 jaar screent, zullen er 10 worden opgenomen wegens ernstige complicaties na colonoscopie. Bevolkingsonderzoek draagt nog meer water naar de zee van dure medische consumptie door bezorgde, gezonde mensen. Het in toom houden van de budgetten voor de gezondheidszorg is een mooie taak, voorbehouden aan zieken en hun artsen.

Er is geen evidence over de iFOBT. De test is sensitiever dan de FOBT, maar gaat gepaard met meer overdiagnose en overbehandeling. Dat is de ideale indicatie voor een gerandomiseerde trial van FOBT versus iFOBT in de ideale bevolking: Nederlandse artsen, universitaire medische centra en volksgezondheidsambtenaren. Zoals het Vlaams Belang treffend samenvat: eigen anus eerst! Het enthousiasme voor dikke-darmkankerscreening belooft een overweldigende deelname. Ik ben Belg en kan helaas niet deelnemen, maar ik ben erg nieuwsgierig naar de resultaten.

Luc Bonneux is epidemioloog

PDF van dit artikel
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Er zijn nog geen reacties
 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.