Blogs & columns
Column

Niet alleen de jas van de dokter is wit in Nederland

Black doctors matter

10 reacties

In veel landen raakt het coronavirus niet-blanke patiënten veel harder dan de witte bevolking. Uit Engelse cijfers blijkt dat ruim 25 procent van de intensivecarepatiënten en 30 procent van de sterfgevallen een niet-blanke achtergrond heeft terwijl het aandeel van deze groep in de totale bevolking circa 15 procent bedraagt. In veel Amerikaanse staten is meer dan 70 procent van de overledenen Afro-Amerikaans. De reden voor deze ongelijkheid is niet helemaal duidelijk maar economische factoren, sociale verschillen en genetica spelen waarschijnlijk allemaal een rol.

Nederland is vrijwel het enige land in de wereld waar aan deze ongelijkheid nauwelijks aandacht wordt besteed. Niet omdat het hier niet zou bestaan, maar vooral omdat we het niet registreren. Om idiote privacyredenen mag in Nederland de etnische achtergrond van patiënten niet worden bijgehouden. Het is nauwelijks te geloven dat iets wat je met het blote oog kunt zien – een donkere huid – niet in een database mag worden geregistreerd. En daarmee lopen we belangrijke informatie mis, die gebruikt zou kunnen worden om specifiek kwetsbare groepen te identificeren en te behoeden voor onheil. Heel ironisch dat regeltjes die bedoeld zijn om mensen te beschermen hun vooral schade toebrengen.

Om dezelfde reden weten we ook niet precies hoeveel niet-blanke dokters er in Nederland zijn. Op de medische faculteiten heeft 10 tot 25 procent van de studenten een ‘niet-Westerse migratieachtergrond’. De decentrale selectie zet dit percentage onder druk, want de witte jongens en meisjes (en vooral hun ouders en medisch netwerk) zijn daar beter in dan niet-blanke aspirant-studenten. Minder dan 10 procent van hen stroomt vervolgens door naar de specialisten- en huisartsenopleiding. Kennelijk zit daar dus een volgende zeef die niet in het voordeel werkt van een donkere huid.

Het aantal ‘gekleurde’ praktiserende huisartsen en specialisten in Nederland ligt ver onder de 10 procent, bij een bevolking die bijvoorbeeld in de grote steden uit minstens 30 procent niet-blanke mensen bestaat. Niet zo best als je gelooft dat artsen een afspiegeling zouden moeten zijn van de samenleving om verschillen in achtergrond, wensen en gebruiken bij diverse bevolkingsgroepen te begrijpen en hen daardoor beter te kunnen helpen.

In de besturen van de ziekenhuizen zijn de getallen trouwens helemaal verbijsterend. In ruim zeventig ziekenhuisbesturen van Nederland zitten 190 bestuurders en slechts één van hen heeft een niet-witte huidskleur. In de raden van toezicht van onze ziekenhuizen is het beeld niet beter.

Het is duidelijk dat in de Nederlandse gezondheidszorg niet alleen de jas van de dokter wit is. Ik vraag me af wat erger is: ofwel deze schokkende ondervertegenwoordiging ofwel dat we hier nauwelijks aandacht aan besteden en dat dit in het publieke debat nergens een issue van betekenis lijkt te zijn. Een eerlijke registratie en openbare erkenning van deze ongelijkheid alsmede een diepgaand debat over de vraag waarom onze getalenteerde en goed opgeleide niet-witte collega’s kennelijk nauwelijks doorstoten naar topfuncties heeft de hoogste prioriteit.

Meer van Marcel Levi

covid-19
  • Marcel Levi

    Marcel Levi is internist, voorzitter van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en hoogleraar geneeskunde aan de Universiteit van Amsterdam.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • N.M. van Moppes

    Huisarts-onderzoeker, Amsterdam

    Terecht beschrijft Levi het belang van goede en toegankelijke zorg, juist voor een kwetsbare patiëntengroep. En terecht verbindt hij aan deze kwaliteit en toegankelijkheid van zorg, diversiteit onder (huis)artsen. Immers, aios uit (etnisch) diverse c...ohorten blijken beter voorbereid als zorgverleners voor een diverse patiëntenpopulatie dan aios uit groepen met minder diversiteit.

    Helaas stromen onevenredig weinig aios uit etnische minderheidsgroepen door naar medisch specialistische vervolgopleidingen, en eenmaal in opleiding, vallen zij vaker uit. Bij een zelfevaluatie van de landelijke huisartsopleidingen (2018) bleek dit ook het geval bij de specialistische opleiding tot huisarts. Daarom gaven de gezamenlijke huisartsopleidingenopdracht om eventuele ongelijkheid te onderzoeken en te bestrijden.

    Onderzoek is gestart naar interventies voor een inclusief leerklimaat waarin alle aios op een gelijkwaardige manier met en van elkaar kunnen leren. Om te beginnen worden voortgangsgegevens vergeleken van aios met- en zonder migratieachtergrond die tussen 2015-2017 gestart zijn met hun huisartsenopleiding. Vervolgens wordt de institutionele rol van de huisartsopleiding bij mogelijk ongelijke kansen onderzocht, en worden interventies ontwikkeld voor bevordering van gelijke kansen.

    Levi beschrijft hoe de extreme bescherming van onderzoek waarbij etniciteit een rol speelt, bedoeld om stereotypering te voorkomen, juist zelfreflectie en onderzoek tot het bevorderen van gelijke kansen in de weg kan staan. Gelukkig vonden de ERB-NVMO en FG Amsterdam UMC geen ethisch of juridisch bezwaar tegen dit onderzoek. Aios en alumni die deel uitmaken van de onderzoekpopulatie, kunnen bezwaar maken tegen anoniem gebruik van hun gegevens: opt-outmail@amc.uva.nl. Het onderzoek start per 1 september 2020.

  • B.J.Kole

    Huisarts , Utrecht

    Als we het dan toch over aan gebrek aan diversiteit hebben.
    Nog een korte observatie van hetzelfde thema, die wat mij betreft ook zeer dringend aandacht en actie behoeft.

    Percentage mannelijke geneeskunde studenten 2018 : 33% (1)
    Percentage ins...troom mannen i.o tot huisarts 2018: 25, 4% (2)
    En die percentages nemen gestaag af.

    Dit lijkt me een hoogst onwenselijke scheefgroei.
    En nee, laten we hier geen oorzaken als uitleg voor gaan geven, maar oplossingen voor zoeken.
    Net zo goed als 50 jaar geleden vrouwen geen goede dokters zouden zijn , zijn nu mannen ook niet "ongeschikt".

    MvG

    BJ Kole, Huisarts, XY, een bedreigde diersoort.

    (1) https://opendata.cbs.nl/statline/#/CBS/nl/dataset/83538NED/table?dl=84C5
    (2) https://capaciteitsorgaan.nl/app/uploads/2019/12/Capaciteitsplan-2021-2024-Deelrapport-2-Huisartsgeneeskunde.pdf

  • jhleenders

    zorgveldwachter, vespagt200

    Om begrijpelijke ( mag ondergetekende hopen ) is het vreemd en twijfelachtig dat coll.Levi vindt dat je " dat wat je met het blote oog kunt zien" mag registreren in allerlei databases.
    Rood haar? genua valga ? joods ?
    Het blijft allemaal stammens...trijd, niets meer en niets minder.

  • BSL

    HAIO, Utrecht

    Levi snijdt een belangrijk thema aan. Maar zoals eerder in de reacties gezegd: wanneer is iemand gekleurd? Tot wanneer is iemand nog niet-westers? En is de AGB-code methodiek wel representatief? Worden “niet-westerse mensen” met een Nederlandse achte...rnaam niet over het hoofd gezien? En de meeste jonge artsen hebben helemaal geen AGB code en juist daar vermoed ik is het aantal “niet-westerse” aandeel een stuk groter. En, het lijkt ook een beetje alsof men het begrip ‘selectie’ over het hoofd ziet. Het is toch ondoenlijk om van een generatie die hier naar toe is gehaald (of gevlucht), die niet de taal spreekt, (nog) niet dezelfde normen en waarden beheerst, te verwachten dat zij en hun nakomelingen gelijkwaardig vertegenwoordigd worden binnen een beroepsgroep die bij uitstek gekenmerkt wordt door beheersing van de Nederlandse taal én normen en waarden? Daar zit (helaas) nu eenmaal vertraging in. Ik heb alle vertrouwen dat dit beter wordt in de toekomst. Immers, 20 procent van de studenten geneeskunde aan de universiteit Rotterdam heeft een niet-westerse achtergrond. Daarnaast leer ik als “witte dokter” basaal Arabisch, Pools en gebarentaal. Daardoor probeer ik ook een beetje naar de groep minderheden toe te bewegen. Daarin ben ik zeker niet uniek. Heb een beetje vertrouwen in de nieuwe generatie dokters. Net zoals geldt voor genezing van de meeste aandoeningen, geldt ook voor dit probleem hetzelfde: geduld.

  • Anita Kaemingk

    psycholoog, docent Skillslab, patiënt, blogger, Maastricht

    Het is inderdaad heel belangrijk om meer aandacht te besteden aan deze vorm van automatische, vaak onbewuste discriminatie en het gebrek aan diversiteit (en oog voor diversiteit).

    Registreren kan helpen om onze oogkleppen te openen. Maar wàt regis...treer je en met welk oogmerk? Welke karakteristiek van een patiënt of geneeskunde student is belangrijk om welke vorm van discriminatie te signaleren en aan te pakken?

    Lees vooral dit interview met prof. Alana Helberg-Proctor die duidelijk maakt dat onderscheid maken sociaal gestuurd wordt (https://www.caphri.nl/ethnic-or-racial-categories-health-research-don%E2%80%99t-capture-complexity-behind-health-inequalities%E2%80%9D)

    Registreren is nog niet zo eenvoudig. Kleur van de huid benoemen is een grenzeloze oefening. Tussen het witste 'wit' en het bruinste 'zwart' zitten ontelbare schakeringen. Land van herkomst? Immigratie-achtergrond? Manier van kleden? Achternamen? Allemaal variabelen die soms iets maar net zo vaak niets zeggen. Nog steeds worden ook achterhaalde ‘raciale’ termen gebruikt zoals ‘kaukasisch’ en ‘negroîd’ (bv NHG-protocollen). Heilloos.

    Citaat: “Biological differences according to race can be largely eliminated as an explanatory factor [voor ziekte], and rather social and economic factors in interaction with individual genetic profiles appear to be more relevant. It is important to have an eye for diversity because health differences between groups and populations are seen. However, these are highly dynamic and often socially informed and it must not thus lead to another form of racism in care and research. That is the paradox”.

  • Atta van Westreenen

    Arts, Tilburg

    @ Brewster / Van Montfrans
    Zie ik nu goed dat we verschuiven van een discussie 'er zijn te weinig dokters van kleur' naar 'er zijn relatief te weinig dokters van specifieke afkomsten binnen specifieke deelspecialismen'?
    Overigens speelt kennelijk h...et idee dat "witte mannen mensen selecteren die lijken op henzelf" alleen binnen de specifieke deelgebieden waar niet-Westers afkomstigen zijn ondervertegenwoordigd? We hebben dus met name racistische blanke cardiologen, maar dit type blanke mannen is ondervertegenwoordigd bij de bedrijfsartsen en daarom is er daar meer diversiteit? Of hoe moet ik dat argument bezien?
    Tevens ben ik heel benieuwd naar een correctie voor de genoten scholingen van de verschillende afkomsten t.o.v. het aantal artsen. Want vergeet niet: geneeskunde was tot voor kort gewoon loting. Zuiver stochastische selectie dus. Tenzij er een verschil zit in opleidingsniveau, maar als dat ook al racistisch heet, wordt het denk ik wel heel dunnetjes.
    Overigens geloof ik ook niet dat tegenwoordig in de decentrale selectie huidskleur als criterium zit, maar ik kan achterlopen.

    Ik hoor graag.

  • Lizzy Brewster, Gert van Montfrans

    arts maatschappij en gezondheid, internist np, Amsterdam

    Atta van Westreenen schrijft in een reactie op Levi uit de agb codes te kunnen opmaken dat 12% van de specialisten gekleurd is. Maar wij zien met behulp van een zelf ontwikkelde methodiek bij achternaam-analyse van diezelfde agb codes, minder dan 5% ...medisch specialisten met een ‘gekleurde’ achternaam. Wij gebruiken deze methode om personen met een niet-Westerse achtergrond te identificeren. Ook op basis van ‘klinische observatie’ en cijfers uit ander onderzoek lijkt de opvatting van Westreenen dat 1 op de 7 dokters in Nederland ‘gekleurd’ is niet correct.

    Zo is ongeveer 1 op de 50 Nederlanders van Marokkaanse afkomst.
    Volgens de schatting van de Associatie Marokkaanse Artsen Nederland zijn er ongeveer 150 artsen van Marokkaanse afkomst (2018). Bij volgens het BIG register rond 70.000 artsen, geeft dat 1 op de 500 artsen van Marokkaanse afkomst. Uit onderzoek van Tineke Abma, hoogleraar Participatie & Diversiteit aan Amsterdam UMC, blijkt verder dat ongeveer 5% van de medisch specialisten een niet-Westerse achtergrond heeft. Men schrijft dit in het algemeen toe aan het feit dat witte mannen mensen selecteren die lijken op henzelf. Voorts worden niet-witte artsen vaker huisarts, keuringsarts of bedrijfsarts. Abma noemt het een vorm van ‘alledaagse discriminatie’, oftewel structureel racisme, dat aanwezig is in alle lagen van de Nederlandse maatschappij; zoals ook Essed en Hovingh schrijven in hun boek 'Dutch Racism'. De Lancet definieerde recent in een editorial van 13 juni j.l. structureel racisme. De medische wereld vormt daar geen uitzondering op, zoals Marcel Levi terecht vaststelt.

    Zorg en wetenschap worden vast beter als artsen een afspiegeling zijn van de maatschappij waar zij zorg aan leveren. Programma’s zoals aan het VUmc, waar de positie van arts in opleiding met een migratieachtergrond een thema is, zouden geleidelijk veranderingen op gang kunnen brengen, waardoor een gekleurde dokter niet als meer als uitzondering, maar als verrijking wordt gezien.

  • Alasgarova

    Arts, Den Haag

    Iedereen weet wat er gebeurt. Waarom nu doen alsof? Ongelooflijk.

  • Atta van Westreenen

    Arts, Tilburg

    Hoe is het toch mogelijk om in één artikel zowel de noodklok te luiden over dat een ondervertegenwoordiging speelt en het feit dat er over dit feit geen cijfers zijn...

    Volgens het CBS is er dit jaar 13,7% van de bevolking niet-westers. Dit betek...ent dat een op de acht dokters "gekleurd" zou moeten zijn, aangenomen dat er geen problemen zijn met bijvoorbeeld opleidingsniveau etc.
    Als ik via agb-code gewoon de eerste 100 namen van huisartsen screen, haal ik er 13 namen uit die niet-westers zijn. Dat is handig rekenen: ik kom op 13%. Doe ik hetzelfde kunstje met specialisten, kom ik tot 12%. Ligt toch verdomd dichtbij de gewenste statistiek volgens mij.

    Mag ik wat meer data en minder emotie in het hele debat?

  • Viktor Blum

    sportarts n.p., Haarlem

    Als immigrant met een deels joodse achtergrond was ik mij in de jaren’70, toen ik tóch voor de studie geneeskunde koos, bewust van de inteelt in medische kringen. Een dokterszoon had duidelijk betere kansen dan ik..... Er zijn allerlei sollicitatie-c...ommissies gekomen sindsdien. Toch heeft de immigrant nog steeds een veel geringere kans in de medische hiërarchie. Vrouwen zijn gelukkig een beetje aan het inlopen.

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.