Blogs & columns
Column

Misbruikt door een avatar

1 reactie

In bijna alle Nederlandse gezinnen woedt de strijd tegen overmatig telefoongebruik: ‘leg dat ding weg als ik tegen je praat’ en ‘geen telefoon tijdens het eten’. We klagen steen en been over onze verslaving zonder dat we ons écht realiseren wat ons overkomen is sinds de introductie van de iPhone 2G in 2007.

De nieuwe Netflix-documentaire ‘The Social Dilemma’ schetst een onguur beeld van onze nieuwe werkelijkheid. We weten inmiddels allemaal dat sociale media verslavend zijn, gezondheidsproblemen veroorzaken en zelfs een gevaar voor de democratie kunnen zijn. Maar in deze documentaire van Jeff Orlowski zijn het de oud-medewerkers van mediaplatforms zoals Facebook, Instagram en YouTube die de noodklok luiden.

Aan de andere kant van je telefoonscherm blijkt een avatar-achtig model van jou te zijn geconstrueerd dat de optelsom is van alles wat je ooit hebt bekeken, welke likes je kreeg en gaf en wat je hebt opgezocht. Dit model wordt continu gefinetuned om steeds beter te voorspellen wat jij voorgeschoteld moet krijgen om je zo lang mogelijk te laten scrollen, zodat je meer bekijkt en dus meer geld oplevert voor adverteerders.

Het gebruik van onze data gaat dus veel verder dan Google, die jouw zoekopdracht naar een staafmixer doorgeeft aan bedrijven die staafmixers verkopen, zodat je plots overal advertenties van staafmixers ziet. Het zijn hoogstpersoonlijke data die doelbewust worden ingezet om je verslaafd te maken zodat je zoveel mogelijk schermminuten maakt.

Privacyregels bestaan blijkbaar niet voor Facebook en Google

Voor bijna elk denkbaar medisch onderzoek moet je als wetenschapper door de hoepels van medisch-ethische commissies springen. En als zorgverlener word je genadeloos afgestraft als je onzorgvuldig omgaat met privacygevoelige data van patiënten. Gelukkig maar, want daardoor voorkomen we misbruik van argeloze burgers. Dergelijke gedragsregels bestaan blijkbaar niet voor grote ondernemingen zoals Facebook en Google, die onze diepste emoties en gedragingen kunnen misbruiken als ‘product’.

Mijn Vlaamse collega Dirk de Wachter beschreef in 2011 onze samenleving aan de hand van de criteria voor borderline-persoonlijkheidsproblematiek in zijn boek Borderline Times: dreigende verbrokkeling, impulsiviteit en zinloosheid in tegensteling tot waarden zoals hechting, engagement, solidariteit en gemeenschapszin. Ik vrees dat we na ruim tien jaar smartphone een fase verder zijn en dat we in ‘Psychotic Times’ zijn beland.

Tijdens een psychose is iemand de grip op de realiteit kwijt, ziet of hoort dingen die er niet zijn of is overtuigd van bepaalde ideeën die niet kloppen.

Een indrukwekkend voorbeeld uit de documentaire is Pizzagate, een complottheorie over een pedofielennetwerk dat vanuit de kelder van een pizzeria gerund zou worden. Bedrijven stuurden bewust op het viraal laten gaan van nepnieuws, omdat nepnieuws zich zes keer sneller verspreidt dan echt nieuws en dús meer geld oplevert. Facebook schotelde ‘Pizzagate’ ongevraagd voor aan iedereen die ooit had gezocht op ‘antivaccinaties’ of ‘chemtrails’, en dus vatbaar voor samenzweringstheorieën leek.

En net als sommige psychotische patiënten die hun impulsen niet meer onder controle hebben leidden al deze prikkels ertoe dat een gewapende man uiteindelijk de pizzeria bestormde om ‘de kinderen te bevrijden’. Grip op onze werkelijkheid is altijd van belang, maar was nog nooit zo kostbaar!

Meer van Esther van Fenema

  • Esther van Fenema

    Esther van Fenema is psychiater met een eigen praktijk. Ze is gepromoveerd op de toepassing van richtlijnen in de ggz. Verder werkt ze bij de crisisdienst, is ze auteur, professioneel violiste en opiniemaker voor onder andere Trouw en de EO.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.