Kwaliteit of kwantiteit

De laatste tijd wordt weleens opgemerkt dat vertrouwen in wetenschap steeds meer ter discussie lijkt te staan. Interessant genoeg vind je dat schijnbare gebrek aan vertrouwen niet terug in grote enquêtes bij een breed publiek.

In een recent Eurobarometer-onder­zoek bij ruim 35 duizend Europeanen zegt een kleine 90 procent van de respondenten dat zij geïnteresseerd zijn in wetenschappelijk onderzoek en denken dat wetenschap een positieve invloed heeft op hun leven. Verder heeft 92 procent vertrouwen in uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek. Recente gegevens van het Nederlandse Rathenau Instituut bevestigen deze resultaten en tonen dat het afgelopen jaar vertrouwen in wetenschap alleen maar is toegenomen en groter is dan vertrouwen dat mensen hebben in media, overheid of rechtspraak. Kennelijk bestaat twijfel aan de waarde van wetenschap vooral bij een kleine, maar bijvoorbeeld op sociale media heel luidruchtige minderheid.

Uiteraard heeft de wetenschap zich tijdens de covid-19-pandemie van haar beste kant laten zien. Het nieuwe virus had de kop nog niet opgestoken in China of al in januari 2020 werd in The New England Journal of Medicine een gedetailleerde beschrijving van de verwekker, de nieuwe ziekte en risicofactoren beschreven. Nog geen twee weken later publiceerde Nature de moleculaire samenstelling van het virus inclusief de volledige RNA-sequentie, wat de blauwdruk verschafte voor virustesten en ontwikkeling van vaccins. Reeds binnen zes maanden waren nieuwe vaccins beschikbaar voor onderzoek in mensen en minder dan een jaar na het begin van de pandemie kon vaccinatie worden uitgerold in de populatie. Tegelijkertijd werden in no time grote internationale trials uitgevoerd om de behandeling van ernstige covid-19 te verbeteren en werd de waarde van dexamethason, heparine, cytokine­remmers en niet-invasieve beademing vastgesteld.

De afgelopen twee jaar werden meer dan 200 duizend artikelen over covid-19 gepubliceerd

Al met al een briljante demonstratie dat wetenschap echt werkt en dat met voldoende focus, urgentie en middelen grote maatschappelijke problemen met goed onderzoek kunnen worden opgelost. Dat belooft wat voor klimaat, energie, voedsel en andere problemen die de wereld moet oplossen.

Tegelijkertijd was de kwantitatieve wetenschappelijke respons van medici en onderzoekers ook opmerkelijk. In de afgelopen twee jaar werden meer dan 200 duizend artikelen over covid-19 gepubliceerd. Het is echter uiterst twijfelachtig of de overgrote meerderheid van al die teksten ook maar iets heeft bijgedragen aan een beter begrip van de ziekte of betere behandeling. Veel in de haast gepubliceerde resultaten bleken niet te kunnen worden bevestigd of werden zelfs teruggetrokken. Tienduizenden case-reports, elkaar her­­halende of overlappende reviewartikelen, ongecontroleerde waarnemingen en talloze inhoudsloze commentaren hebben de covid-19-literatuur onnodig vervuild tot een punt waarbij het vrijwel onmogelijk werd echt belangrijke en relevante nieuwe resultaten te identificeren te midden van de overdonderende ruis van nutteloze publicaties.

Een betere illustratie van onze zinloze verslaving aan publiceren van betekenisloze medische artikeltjes is niet denkbaar. Echte vooruitgang in de geneeskunde komt toch eerder van kwalitatief sterk onderzoek met relevante uitkomstmaten dan van tsunami’s aan wetenschappelijk zwakke studies. Ook voor wetenschappelijke vooruitgang geldt dat kwaliteit ver boven kwantiteit gaat. Niet gek dus dat universiteiten en onderzoekfinanciers anders naar in het verleden behaalde wetenschappelijke resultaten willen kijken.