Blogs & columns
Column

Huisarts en Nepwetenschap

4 reacties

Stoppen met roken verhoogt de kans op longziekten: het risico op longziekte verhoogt ongeveer zesmaal bij stoppen met roken. Veronderstel: u leest dat steeds weer, begeleid met sombere commentaren die waarschuwen tegen stoppen met roken. De auteurs komen van expert centres for tobacco evaluation, gefinancierd door de tabaksindustrie. Dit soort publicaties bestond, maar ze dateren van lang geleden. Mensen krijgen geen longziekte omdat ze stoppen met roken, mensen stoppen met roken omdat hun longen er niet meer tegen kunnen.

Maar vervang tobacco evaluation door borstkankerscreening en het is dagelijkse realiteit. Je krijgt opnieuw en opnieuw grote en nog grotere studies die gezonde deelnemers aan het bevolkingsonderzoek vergelijken met weigeraars. Dat is een perverse vergelijking. Het is evident dat gezonde deelnemers en weigeraars onvergelijkbaar zijn. Net daarom publiceerde Sir Ronald Fisher in 1935 de gerandomiseerde trial als enige methode om bij behandeling betrouwbare vergelijkingen mogelijk te maken. In 1980 publiceerde het Coronary Drug Project in The New England Journal of Medicine de vergelijking tussen deelnemers die trouw placebo namen met hen die dat slordig of niet deden. Ze controleerden voor veertig (!) variabelen. Ook na controle bleef het verschil in sterfte enorm: tijdens follow-up stierf 26 procent van de weigeraars, slechts 15 procent van de therapietrouwe groep. In 2006 publiceerde The British Medical Journal een heuse meta-analyse over de effecten van therapietrouw. Trouw placebo nemen doet de totale sterfte met 44 procent dalen, vergeleken met hen die dat slordig of niet doen.

Op Thuisarts.nl staat klakkeloze propaganda voor borstkankerscreening

In augustus was het weer raak: de gebruikelijke Nederlandse verdachten publiceerden een artikel in de International Journal of Cancer dat de effecten van mammografische screening vergeleek bij gezonde deelnemers en bij weigeraars. Gezonde deelnemers hadden minder gevorderde borstkanker dan weigeraars. De auteurs misten een kans. Bij de vergelijking van gezonde deelnemers met weigeraars beschermt mammografische screening, dit wonder van preventie, niet alleen tegen gevorderde borstkanker, maar ook tegen alle andere doodsoorzaken, dementie, levercirrose en heupfracturen. In de evidencebased geneeskunde zijn vergelijkingen tussen weigeraars en gezonde deelnemers bewezen nepwetenschap in dienst van een belangengroep die profiteert van de interventie.

Dat één van de dozijnen kankertijdschriften nepnieuws over borstkankerscreening publiceert, daar kan ik mee leven. Huisarts en Wetenschap (H&W) verwees echter naar dit nepnieuws als argument om borstkankerscreening verder te ondersteunen. Dat is onvergeeflijk. Huisartsen kennen zorgweigeraars en weten hoe die zich verhouden tot trouwe klanten. H&W verwees in dit artikel door naar Thuisarts.nl, een website ondersteund door het ooit illustere Nederlands Huisartsengenootschap (NHG). Daar staat klakkeloze propaganda voor borstkankerscreening zonder enig evidencebased cijfer over schade en baten. In december 2017 publiceerden Autier e.a. in The British Medical Journal een uitgebreide analyse van het Nederlandse screeningprogramma. De incidentie van gevorderde borstkanker was in 1989 (voor invoering van screening) 1,7 per 1000, in 2012 ook 1,7 per 1000; geen spoor van daling. De helft van de tijdens screening ontdekte ‘kankers’ was overdiagnose. Na mutilatie genazen die vrouwen vlot van een ziekte die ze nooit hadden: invasieve borstkanker. Ik vond in H&W geen bespreking van dit artikel. Huisartsen moeten hun mensen (geen patiënten) degelijk kunnen informeren over voor- en nadelen van deelname aan het borstkankerscreeningsprogramma. Dat is lastig als ze door het eigen H&W en NHG geserveerd nepnieuws zonder enig betrouwbaar en interpreteerbaar cijfer krijgen.

download deze column (pdf)

borstkanker
Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Luc Bonneux

    Auteur, Boechout, België

    Een discussie over de werkzaamheid van borstkankerscreening is vaak een strijd tussen little enders (zij die claimen dat de bovenkant van het ei de scherpere zijde is) en big enders (zij die claimen dat het het stompere einde is). Het leidt af van he...t feit dat het steeds een heel klein effect betreft en dat vrouwen en hun huisartsen daarover schaamteloos worden bedrogen. Borstkankerscreening doet de borstkankersterfte dalen met 20%, de hoogste schatting als je ook minderwaardige en dubieuze trials mee in rekening neemt. Nederland screent tussen 50 en 75 jaar, de borstkankersterfte tussen 55 en 80 jaar is lager dan 2% (het duurt meer dan 5 jaar vooraleer je baat kan hebben bij ontdekking van een kleine tumor). In het “beste” geval is de sterftedaling dus 0.4%, te delen door een tiental mammografieën. Je hebt dus 2500 mammografieën nodig om 1 sterfteval te voorkomen, steeds in een extreme best case berekening. In Nederland werden daarbij een vijftal overbodige kankerdiagnosen gegenereerd of één per 500 mammografieën (ook een best case berekening). Overdiagnose is daarbij maar één van de schadeposten van kankerscreening.
    Meer dan dertig jaar geleden ontstond de evidence based medicine. Wetenschapsbladen moeten hun lezers de relevante informatie bieden: hoeveel mensen moeten deelnemen aan de interventie zodat er één baat bij heeft, hoeveel mensen worden daarbij geschaad. Over de punten en de komma's kan je een leven lang steggelen, over de orde van grootte niet. Of en hoe belangrijk je de sterftedaling vindt in vergelijking met de aangerichte schade kan daarom een goed geïnformeerde keuze te zijn. Over de huidige informatie over schade en baten van borstkankerscreening kan je ook duidelijk zijn: dit is opzichtige misleiding in dienst van belangengroepen.

  • Desiree Hairwassers

    Patient advocate borstkanker en erfelijke aanleg voor borst- en eierstokkanker, Huissen

    De wereldwijde controverse rondom kankerscreening in het algemeen en borstkankerscreening in het bijzonder duurt maar. Daar komt nooit een einde aan. Borstkankerscreening kost minimaal 60 miljoen aan directe kosten en een veelvoud aan kosten ten gevo...lge van extra diagnostiek en behandelingen.

    De heer Smeele doet alsof Bonneux zich baseert op een enkele studie, maar dat is onterecht. Bonneux kent alle studies, beter dan wie dan ook. Er zijn steeds meer mensen die de ins en outs van de controverse begrijpen en ook de nadelen van zonder symptomen of kenmerken zoeken naar kanker (screening). De voordelen van screening worden uitvoerig voor het voetlicht gebracht, al jarenlang. De nadelen zijn bij veel artsen onbekend en bij leken al helemaal. Dat blijkt uit meerdere studies.

    Het RIVM en thuisarts.nl zouden er goed aan doen om informatie zo genuanceerd te brengen dat een leek ook kan kiezen of het verstandig en wenselijk is om deel te nemen. Het lastige is wel dat voor het succes van het programma het belangrijk is dat de deelnamegraad zo hoog mogelijk is. Dit belang gaat niet goed samen met het belang van het individu.

    De controverse wordt niet beslecht door elkaar om de oren te slaan met studies waar danwel het één danwel het ander beweerd wordt. De essentiële studies, prospectief dubbelblind gerandomiseerd, zullen nooit gedaan worden. Te duur. Te lang lopend en..... wat er ook uitkomt, de voorstanders en sceptici zullen elkaar op de methodes blijven bevechten. Men zal afgeleide data gebruiken en interpreteren naar het men goeddunkt. De voorstanders van screening hebben doorgaan meer belangen dan de sceptici.

    De discussie gaat niet over de voordelen en de nadelen. De discussie gaat over de mate waarin ze spelen en hoe zwaar ze wegen voor de bevolking danwel het individu. Mag een controverse zoveel kosten?

    Artsen doen er verstandig aan zich niet te branden aan deze controverse, maar mensen te helpen bij de keuze wel of niet deel te nemen met goede informatie !!

  • Rob Dijkstra

    Huisarts, bestuursvoorzitter NHG, Utrecht

    De titel van de column van Luc Bonneux in Medisch Contact van vandaag: ‘Op Thuisarts.nl staat klakkeloze propaganda voor borstkankerscreening’, treft ons in ons hart. Wij staan altijd open voor reflectie op ons werk en we zullen uiteraard ook met dez...e reflectie aan de slag gaan. Sterker nog, we zijn vandaag meteen begonnen de formulering van onze tekst op Thuisarts.nl onder de loep te nemen.
    We hebben contact opgenomen met de heer Bonneux en hem uitgenodigd om met ons van gedachten te wisselen over de bevolkingsonderzoeken en de manier waarop wij daarover publiceren op Thuisarts.nl. Tevens zou ons dat de gelegenheid bieden om hem te informeren over de werkwijze die wij hanteren bij de totstandkoming van de teksten in onze standaarden/richtlijnen en op onze website Thuisarts.nl.
    De heer Bonneux heeft per ommegaande gereageerd en gaat graag de dialoog aan.
    Wij zullen daar dankbaar gebruik van maken. We waarderen het dat onze 2 miljoen maandelijkse gebruikers ons op deze wijze scherp houden!
    Rob Dijkstra, bestuursvoorzitter NHG

  • Ivo Smeele

    huisarts/hoofdredacteur H&W, Eindhoven

    In de bespreking in H&W van het artikel “Is the incidence of advanced-stage breast cancer affected by whether women attend a steady-state screening program?” staat “de bevindingen ondersteunen het doel van het bevolkingsonderzoek borstkanker om de m...orbiditeit en mortaliteit van borstkanker te verlagen”.(1) Dit is in lijn met het in 2015 in het NEJM verschenen standpunt van de International Agency for Research on Cancer (IARC) gebaseerd op 20 cohort- en 20 case-control onderzoeken.(2)
    U refereert naar 1 recente studie in het BMJ die dit in twijfel trekt en benoemt dat de methodologie van de case-controle en cohortstudies niet geschikt is.(3) Ook noemt u het punt van de overdiagnostiek dat zeker relevant is en waaraan Thuisarts.nl aandacht besteedt. De echte Huisarts en Wetenschap nodigt u, als iemand die zeer betrokken is bij dit onderwerp, van harte uit om de betekenis van dit BMJ artikel nader te bespreken in H&W. Dit in relatie tot de 20 cohort- en 20 case-control onderzoeken die de basis vormen van het IARC standpunt uit 2015. Het is van groot belang om als huisarts op dit, voor zowel voor patiënten als wetenschappers, emotioneel beladen terrein te beschikken over de juiste informatie. Op basis hiervan kan genuanceerd voorlichting worden gegeven.
    Een meer uitgebreide inhoudelijke reactie van de auteurs op de door u en anderen genoemde argumenten kunt u vinden op de website van H&W (https://www.henw.org/artikelen/vroegere-detectie-borstkanker-door-deelname-bevolkingsonderzoek)

    1. de Munck L, et al. Is the incidence of advanced-stage breast cancer affected by whether women attend a steady-state screening program? Int J Cancer. 2018 Aug 15;143(4):842-850. doi: 10.1002/ijc.31388. Epub 2018 Apr 6.

    2. Lauby-Secretan et al. Breast-Cancer Screening — Viewpoint of the IARC Working Group. N Engl J Med 2015; 372:2353-2358. DOI: 10.1056/NEJMsr1504363

    3. Autier P, Boniol M, Koechlin A, Pizot C, Boniol M. Effectiveness of and overdiagnosis from mammography screening in t

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.