Blogs & columns
Column

Hoezo anderhalve meter?

20 reacties

‘Wel anderhalve meter, hè!’ krijg je tegenwoordig te horen als je even niet oplet bij de kassa van het Kruidvat of bij de koffieautomaat op kantoor. Soms guitig met een knipoog, soms ronduit bits en beledigend vanuit een mengelmoes van angst en overmatige gehoorzaamheid om maar het beste jongetje van de klas te zijn.

De anderhalvemetersamenleving is vooral een idee van ondernemers om ‘verantwoord’ uit de lockdown te geraken en zo weer klandizie op te bouwen. Op 28 maart 2020 noemde Sieger Dijkstra, de nieuwe voorzitter van VNO-NCW Noord de werkelijkheid na de coronacrisis de ‘anderhalvemetereconomie’ en op 9 april 2020 was ‘anderhalvemetersamenleving’ het woord van de week.

Dat de afstandseis niet alleen een dringend advies is, blijkt uit het feit dat er een landelijke modelnoodverordening is opgesteld door het Veiligheidsberaad als lid van de Ministeriële Commissie Crisisbeheersing. Bij een noodverordening is de burgemeester bevoegd alle bevelen te geven die hij nodig acht om de openbare orde te handhaven of om gevaar te beperken wanneer hij dat nodig acht, waarbij zelfs het afwijken van de grondwet is toegestaan.

Wat is op dit moment de feitelijke onderbouwing van de anderhalvemetersamenleving, of ‘het nieuwe normaal’, zoals Rutte het noemt?

Het nieuwe normaal wordt zonder overtuigende evidentie omarmd

Een rondje PubMed leverde op deze vraag opvallend weinig informatie op. Is de anderhalvemetersamenleving zo vanzelfsprekend dat onderzoekers er hun neus voor ophalen, of durft niemand zijn vingers aan dit gevoelige topic te branden? Het tijdschrift Infection Control & Hospital Epidemiology publiceerde op 15 mei wel een kritisch artikel over het feit dat er in de gezaghebbende internationale richtlijnen voor preventie en controle (IPC) onvoldoende overeenstemming bestaat over de manieren van transmissie en de aanbevelingen daaromtrent. Zoals die van de WHO en het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding van de Europese Unie.

Relevant onderzoek naar het risico van verspreiding via aerosolen waarbij er zelfs op acht meter nog een besmettingsrisico is, lijkt nauwelijks publiekelijke opwinding te veroorzaken. Microdruppels die langdurig blijven hangen in afgesloten ruimtes met onvoldoende of inadequate ventilatie en mogelijk het opvallend grote aantal slachtoffers in kroegen en andere afgesloten ruimtes kunnen verklaren. Anders gezegd: op anderhalve meter samen in een koor zingen in een slecht geventileerde kerk vormt statistisch een groter risico dan op een terras zitten in de buitenlucht met tafeltjes op minder dan anderhalve meter afstand.

Als evidencebased werkende dokter moet ik wennen aan de gedachte dat deze anderhalvemetersamenleving met verstrekkende gevolgen voor onze maatschappij zonder overtuigende evidentie zo makkelijk wordt omarmd (of dat laatste woord liever ook niet meer?).

De suggestie wordt gewekt alsof de anderhalvemetersamenleving gebaseerd is op modellen voortkomend uit virusdynamiek, maar komt in werkelijkheid vooral voort uit financieel-economische belangen en de behoefte aan handelingsperspectief om de lockdown achter ons te kunnen laten.

Opiniemakers of collega’s die de vanzelfsprekendheid ter discussie willen stellen of beargumenteren dat er misschien ook risico’s kleven aan deze maatregelen worden weggezet als wappies of opportunisten die voor eigen parochie preken.

Volgens mij moeten we juist kritisch zijn als we opeens zeker weten wat ‘normaal’ is voor de samenleving.


Meer van Esther van Fenema

  • Esther van Fenema

    Esther van Fenema is psychiater met een eigen praktijk. Ze is gepromoveerd op de toepassing van richtlijnen in de ggz. Verder werkt ze bij de crisisdienst, is ze auteur, professioneel violiste en opiniemaker voor onder andere Trouw en de EO.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen

    @Jeroen:

    Ach, welnee...

    Els van Veen noemde mij eens goedbedoeld de "Hofnar van het MC". Dit omdat een Hofnar alles mag zeggen, ook de dingen die anderen niet durven, kunnen of mogen zeggen. Dat ligt mij wel...

    Maar een tweede eigenschap va...n de hofnar is dat er veel mensen om kunnen lachen, vooral de mensen zonder een groot ego, mensen die zichzelf af en toe met een flinke korrel zout nemen, en niet beschikken over erg lange tenen. Maar die mensen lijken wat schaars te worden...

    En sinds mijn "bekering" tot praktisch stoïcijn heb ik me neergelegd bij het feit dat er vrijwel nooit iemand naar me luistert. En dat is ook prima, ik ben ook maar gewoon een van de 8 miljard kloothommels die er het beste van probeert te maken.

    En, je zou het bijna vergeten, maar ik vind mijn vak neurologie in het bijzonder en geneeskunde inmiddels weer machtig mooi... En daar gaat dan ook verreweg de meeste tijd inzitten. En in mijn prachtige kindertjes!

    Niet dat dat mij nu zo'n belangrijke persoon maakt, maar daar gaat het al heel lang niet meer om... Er zijn meer dan genoeg mensen, ook op Medisch Contact die zichzelf in ieder geval heel belangrijk vinden. Op zoek naar titels, aanzien, macht en geld (van sex weet ik het nog niet zo precies). "Redt oe d'r met..", zei Herman Finkers in "De beentjes van St. Hildegard". En zo is het.

    En net nu ik dat als levensfilosofie had verwelkomt, merk ik tot mijn stomme verbazing dat collega's naar me gaan luisteren, zelfs diegenen met meer ervaring en wijsheid dan ik... Waarom? Ik heb geen idee. Het zullen mijn grijze stoppels wel zijn...

  • Jeroen

    huisarts

    @ collega Bonte: Wordt het niet eens tijd dat u met uw scherpe pen een keer een stukje in een landelijk dagblad plaatst? Of op TV verschijnt? Of beter nog, een keer een kopje koffie gaat drinken met de ministers van VWS? Ik vind uw argumenten steekho...udend en het zou zonde zijn om die alleen voor te leggen aan de lezers van Medisch Contact. Gezond verstand is een zeldzaam goed in deze tijd.

  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen

    Anderhalve meter als nieuwe en binnenkort zelfs wettelijk vastgelegde norm. Dankzij Rutte, Grapperhaus en De Jonge. Orwell's "1984" is binnenkort een slap aftreksel van onze echte maatschappij.

    Behalve in het vliegtuig. Want dat kost te veel geld.... En waarschijnlijk zijn BOA's te duur. Zo ver reikt de door de overheid opgelegde "anderhalve meter" terreur dus niet.

    Als het niet zo treurig was, is het om te gillen van het lachen....

    https://www.nrc.nl/nieuws/2020/06/06/het-nieuwe-vliegen-met-mondkapje-op-middelste-stoel-a4001959?utm_source=SIM&utm_medium=email&utm_campaign=nrc5om5&utm_content=&utm_term=20200606

  • Merhai

    Anesthesioloog , medisch manager, Lelystad

    Eindelijk iemand die het zegt. Want van onze beroepsverenigingen , de FMS of andere kennisinstituten met dokters en wetenschappers horen we niets.
    Die 1,5 meter is niet genoeg in sommige omstandigheden. Benoem die duidelijk in een landelijk protoc...ol welke tot stand gekomen is en gedragen wordt door echte kennis van zaken. En niet ontstaan is onder economische druk of de wens om een experiment uit te voeren naar “ groepsimmuniteit”
    Het zou het RIVM sieren als ze in dit kader al hun notulen openbaar zouden maken. Dan weten wij ook hoe ze hun besluiten nemen.

  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen

    En nu wil die bij gebrek aan gewicht omhooggevallen schoolmeester de "anderhalve meter" ook nog op laten nemen in de wet!

    Kan deze man snel uit zijn ambt gezet worden, voordat hij echt gevaarlijk wordt?

    https://www.linda.nl/nieuws/liveblog-coro...navirus-laatste-updates/

  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen

    @Sikkema: En nu ik toch bezig ben, geef ik u nog een citaten van wijzere mensen dan ik mee, wie weet heeft u er iets aan:

    "Er zijn veel mensen gestorven aan politiek, doch weinig politici"
    Cees Buddingh - 1918-1985

    "Godsdienst is de geslachts...ziekte van de mensheid. Politiek is de kanker ervan".
    Henry de Montheriant - 1896-1972

  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen

    @Sikkema: Maak u zelf nou niet belangrijker dan u bent.

    De tijd is al lang voorbij dat wij "een voorbeeldfunctie" zouden hebben. De gewone man kijkt al lang niet meer naar de dokter op als voorbeeld hoe men zou moeten leven. Alleen ons salaris di...ent wellicht nog als voorbeeldfunctie. Maar voor het overige valt het nogal mee met ons als het "goede voorbeeld".

    Social distancing vertraagt alleen de verdere verspreiding, maar stopt deze niet. Dat was ook het doel, flattening the curve. Dat is tot op zekere hoogte nuttig geweest. In een commentaar in de Lancet wordt nog eens gewezen op het feit dat de anderhalve meter dateert uit de jaren 30 en deze studies allang achterhaald zijn, en dat we gewoon helemaal niet weten op welke afstand geen overdracht meer plaats vindt. En een kind kan bedenken dat hoe verder je bij een geïnfecteerde persoon uit de buurt blijft, hoe kleiner de kans is dat je raakt.

    Maar wat kost die "anderhalve meter" maatschappij ons allemaal? In niet alleen financieel, maar ook psychosociaal? Mijn zoontje van vijf die bij een val officieel niet eens meer aangeraakt en getroost mag worden door de leerkracht? Oudere demente bejaarden die rustig worden van nabijheid en fysiek contact, en nu alleen maar marsmannetjes in schort en met een masker zien, en veroordeeld worden tot "eenzame opsluiting". En dat propageert u als specialist ouderengeneeskunde? Bent u wel helemaal goed bij uw hoofd?

    Maar, laat u zich vooral niet weerhouden om "het goede voorbeeld" te geven. Ik blijf graag bij u uit de buurt, zeker als ik oud, somber of dement zou zijn. En ik zou de afstand zeker willen beperken, niet tot anderhalve meter maar eerder tot anderhalve kilometer.

    Ik was al nooit erg geschikt als brave broeder, laat staan als "goed voorbeeld". Ik doe altijd een poging zelf op de hoogte te blijven en zelf na te denken, en over het algemeen levert me dat meer op dan het geleuter van onze boterbabbelaars in Den Haag.

  • J.R. Sikkema

    Specialist ouderengeneeskunde, IJmuiden

    De anderhalve meter stond ter discussie, niet de lockdown.
    Voordat de lockdown werd ingesteld waren er al elke week uitbreiding van de maatregelen om verdere verspreiding te voorkomen en dan hebben we het nog niet over het gezonde verstand van de me...este mensen om verspreiding te voorkomen. Zie de link voor het overzicht: https://www.nrc.nl/nieuws/2020/04/20/twee-maanden-corona-in-nederland-een-overzicht-van-de-maatregelen-a3995447
    Het zou mooi zijn als de lockdown inderdaad niet nodig is, iets wat we de komende periode gaan ondervinden.

    Met een korte google zoektocht op "coronamaatregelen Zweden" blijkt dat ook in zweden een afstand van 1.5 meter wordt aangehouden. Ook Rudi Westendorp spreekt van een mate van social distancing.
    Dus, als het niet anderhalve meter is, wat moet het dan wel zijn? Het stuit mij tegen de borst dat artsen op deze site roepen dat anderhalve meter onzin is, vooral met de voorbeeldfunctie die van ons verwacht mag worden.

  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen

    @Sikkema: Als het zo vermoeiend is, kan ik u alleen maar aanraden om het allemaal niet te lezen. Voorkomen is beter dan genezen, toch? Heel modern ook, preventieve geneeskunde.

    En heeft de overheid bijgedragen aan de verdere verspreiding? Ach, dat... is nog maar de vraag. De pandemie gaat als een veenbrand door, en het grootste deel van de achterliggende pandemie was zeer waarschijnlijk terug te voeren op enkele "superspreading events".

    Christof Kuhbander wees in dit opzicht al op het feit dat de pandemie in de meeste landen al duidelijk over zijn hoogtepunt heen was op het moment dat de "lockdown" van kracht werd. Mijns inziens met hele sterke argumenten. Zie ook: https://advance.sagepub.com/articles/The_Scenario_of_a_Pandemic_Spread_of_the_Coronavirus_SARS-CoV-2_is_Based_on_a_Statistical_Fallacy/12151962

    Maarre... Ik zou u afraden dit te lezen. Als u al moe wordt van mijn schrijfseltjes is dit artikel helemaal niet goed voor u: U zou er maar ernstig vermoeid van raken...

  • J.R. Sikkema

    Specialist ouderengeneeskunde, IJmuiden

    Dat anderhalve meter niet evidence-based is lijkt me nogal logisch. Zou toch bijzonder zijn dat er uit goed onderzoek blijkt dat 1.5 meter de meest ideale afstand is. Wellicht is het 1.36 of 2.72 meter. Of als mensen normaal ademen 0.46 meter, bij hi...jgen 1.98 en bij mensen die hoesten 8.56 meter. En dan is de mate van ventilatie en windrichting niet meegerekend. Punt is dat er praktische keuzes gemaakt moesten worden.

    Wel heeft het hele maatregelenpakket ervoor gezorgd dat de uitbraak redelijk beperkt is gebleven. In Nederland hadden we gelukkig de luxe om dit toe te passen.

    Ik vind het zeer vermoeiend velerlei commentaar te lezen over de huidige maatregelen zonder enig constructief voorstel. En dan wordt de overheid ook nog als idioot afgedaan. Zeer teleurstellend. Waar is de evidence dat de overheid gefaald
    heeft?

    In het artikel van Olde Rikkert wordt genoemd: "Het is wel beperkt tot een bekend persoon per dag en onder strikte voorzorgsmaatregelen." Bezoek werd toegestaan maar wel onder strikte voorzorgsmaatregelen. Deze maatregelen worden niet beschreven. Ik zou me zomaar kunnen voorstellen dat een afstand van 1.5 meter inbegrepen was.

  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen

    @Wuister: Dat is nog wat vroeg om nu al te concluderen: De pandemie is nog lang niet voorbij. Laten we eens een jaartje afwachten en kijken hoe dan de getallen zijn. Dit virus gaat niet meer weg, en zal nog wel een tijdje rondwaren...

    Overigens, h...oe lang wou u de “intelligente lock-down” wereldwijd nog volhouden? Totdat er geen middenstand meer over is in Nederland? Wellicht net zo lang dat zelfs de multinationals geen geld meer overhebben om hun bestuurders bonussen uit te keren?

    Of totdat er zoveel mensen wereldwijd doodgaan van armoede, honger en andere ziekten dat Corona echt een lachertje wordt?

  • Jan Wuister

    huisarts, Den Haag

    @ Bonte:
    Hoezo Zweden? Dodental verhoudingsgewijs hoger dan in Nederland: 4500 op 10 miljoen inwoners versus 6000 op 17,5 miljoen inwoners in Nederland, dagelijkse besmettingen 400-800 tegenover Nederland rond de 100 volgens de cijfers van Johns Hop...kins University van vandaag. Daar moet je nu dus niet wezen.

  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen

    @Wuister: Ik hoef niet met een goed voorstel te komen. Dat hebben anderen al lang gedaan. Kijk naar hoe Zweden de crisis aanpakt.

    En lees het stuk van Olde Rikkert, hoogleraar ouderengeneeskunde in het Radboud. Niet voor het eerst dat deze man ui...termate verstandige dingen zegt:

    https://www.tubantia.nl/hengelo/twentse-hoogleraar-alleen-doden-en-ic-bedden-zijn-geteld-alsof-dat-het-enige-is-wat-ertoe-doet~af57fb3e/?referrer=https://www.google.nl/

    En als je dan toch de smaak te pakken hebt, lees ook even het stukje van Rudi Westendorp die nu in Denemarken bivakkeert.

    Niet toevallig twee specialisten ouderengeneeskunde: Blijkbaar trekt een vak met een lage status en aanzien de meest verstandige en wijze mensen.

    Het is niet dat er geen wijze en verstandige mensen in de geneeskunde rondlopen. Maar je moet er wel naar willen luisteren...

  • Jan Wuister

    Huisarts, Den Haag

    Makkelijk schieten, maar kom eens met een constructief voorstel hoe dan wel.

  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen

    @ Broere: 164 observational studies... Zo, zo...

    "The primary limitation of our study is that all studies were non-randomised, not always fully adjusted, and might suffer from recall and measurement bias (eg, direct contact in some studies might n...ot be measuring near distance)."

    Many studies did not provide information on precise distances, and direct contact was equated to 0 m distance; none of the eligible studies quantitatively evaluated whether distances of more than 2 m were more effective, although our meta- regression provides potential predictions for estimates of risk.

    Few studies assessed the effect of interventions in non-health-care settings, and they primarily evaluated mask use in households or contacts of cases, although beneficial associations were seen across settings.

    Furthermore, most evidence was from studies that reported on SARS and MERS (n=6674 patients with COVID-19, of 25697 total), but data from these previous epidemics provide the most direct information for COVID-19 currently. We did not specifically assess the effect of duration of exposure on risk for transmission, although whether or not this variable was judged a risk factor considerably varied across studies, from any duration to a minimum of 1 h.

    'k Weet niet hoor... Ik snap ook wel dat als ik bij zieke mensen uit de buurt blijf dat ik minder kans loop om ziek te worden.

    Maar hoe ver moet ik uit de buurt blijven? 1 meter, 2 meter, 10 meter?

    En hoe lang kan ik de buurt blijven van de zieke persoon? 1 minuut? 60 minuten? 24 uur?

    Enne... Mag die persoon dan schreeuwen, zingen, praten of zelfs niet ademen?

    En maakt het uit of ik in een kleine ruimte zit, of buiten in de bos loop of op het strand?

    Deze studie levert veel getallen, maar niet heel veel meer dan ik al wist, en wat ik op mijn boerenklompen ook nog wel kon bedenken...

  • Christiaan Broere

    Revalidatiearts, Capelle aan den IJssel

    U noemt allen dat er weinig bewijs is. Mag ik u allen voorzichtig wijzen op een zeer recente systematic review en meta-analyse in The Lancet?
    https://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(20)31142-9/fulltext

  • Tim Smits

    Dermatoloog, Venray

    Goed om te lezen dat collega’s ook kritisch durven te zijn op dit ‘tijdelijke abnormaal’ (ik kan dat andere woord niet uit mijn mond krijgen). Vreselijk om te zien hoe sommige mensen veranderen in angstige geindoctrineerde 1.5 m robots die de ander d...ie zijn gezond verstand gebruikt meteen uitmaken voor onverantwoordelijk en egoïstisch.

  • menno oosterhoff

    psychiater, thesinge

    Beste Esther
    Omdat je ook plannen hebt voor de politiek wil ik je niet onthouden wat ik geleerd heb de afgelopen jaren dat ik met de politiek te maken had ivm de jeugdwet onder andere. Politiek heeft heel vaak weinig te maken met evidentie, maar gaa...t veel meer om haalbaarheid. Dat zijn twee verschillende talen. Daarom begrijpen we elkaar vaak niet. Neem het invoeren van de wet verplichte GGZ. Experts gaven aan dat het bureaucratische ellende zou worden (wat blijkt te kloppen) , maar toch werd de wet ingevoerd door Paul Blokhuis. Dat lijkt me geen beroerde man en hij is ook niet achterlijk. Kennelijk spelen er dan andere krachten. Met de anderhalfmetersamenleving zal dat ook zo zijn. Daarmee zeg ik beslist niet dat je geen kritische vragen zou mogen stellen. Dat deed ik ook in mijn blog Zingen in de kerk. Maar ik zeg wel, dat politiek er krachten spelen waarbij evidentie soms terzijde wordt geschoven.

  • GJ Bonte

    Neuroloog, Dalfsen

    Exact. Ik heb er in mijn vele commentaren al meerdere malen op gewezen. De anderhalve meter is gebaseerd op de reikwijdte van zichtbare druppeltjes in gecontroleerde laboratoriumomstandigheden, zonder wind en zonder luchtstroming.

    En dat is door ...een aantal losgeslagen en publieksgele virologen en infectiefundamentalisten uitgeroepen tot het nieuwe normaal, zonder rekening te houden met de benodigde "virusload" die nodig is om iemand ziek te maken (weten we niet), zonder de mogelijke rol van de kleinste aerosolen in acht te nemen (weten we ook niet zeker), zonder de rol van afgesloten ruimtes en de duur van de blootstelling in acht te nemen.

    En waar onze leiders idioot zijn, is er nog een veel groter leger van nog veel idiotere volgers, lees burgemeesters (ik snap nu wel dat ze niet gekozen worden, wat een treurnis qua inzicht, kennis en intelligentie), politie en BOA's. Gewapend met een meetlint als kleine baasjes de burger het leven zuur maken in de natuur, op het strand en in de stad. Zonder dat er ook maar een greintje bewijs is dat dit enig effect heeft.

    Als ik dit allemaal zie heb ik heel veel zin om te vertrekken naar een plek met zo min mogelijk mensen. En niet omdat ik bang ben voor CoV-SARS-2. Wel omdat ik bang wordt voor deze mensen.

  • Els van Veen

    huisarts, DSM-labeldrager

    Het is met die anderhalve meter net als de DSM in de psychiatrie. Niet onderbouwd en toch werkt men er mee.

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.