Het Recht is geen bovenmenselijke instantie
5 reactiesOm maatschappelijk op de minst schadelijke wijze samen te hangen hebben we een rechtssysteem nodig. En hoewel wij het zelf scheppen, hebben we het enigszins buiten ons geplaatst. We zeggen ‘Het Recht zal zegevieren’, alsof Het Recht zich boven ons bevindt en wij maar moeten afwachten hoe het ons zal aangrijpen. Maar we hebben het hier over teksten die we zelf hebben geschreven. Het verrassende is dat we dat lijken te vergeten. Misschien een uitloper van de omstandigheid dat we vele eeuwen met teksten hebben geleefd waarover men beweerde dat ze niet door ons mensen geschreven waren. Maar Het Recht is geen bovenmenselijke instantie die een onomstotelijk standpunt vertegenwoordigt.
Ik kom hierop door de verlegenheid die velen voelden bij de rechtszaak tegen collega A. die een wilsonbekwame demente vrouw euthanasie verleende. Hoort dit thuis in een rechtszaal? De verlegenheid heerste ook bij de betrokken juristen. De rechter bood zo ongeveer haar excuses aan voor het feit dat de arts dit allemaal moest ondergaan. Dat hoor je denk ik niet vaak in een rechtszaal. De officier was al even aarzelend over zijn positie door te beginnen met de mededeling dat hij in dit geval de term ‘verdachte’ ongepast vond en haar als ‘de arts’ zou betitelen. En toen hij de merkwaardige eis formuleerde: ‘moord zonder straf’, ondergroef hij dat ‘moord’ meteen door te zeggen ‘ik heb niet anders’.
De zaak rond Albert Heringa, die als niet-arts zijn stiefmoeder dodelijke medicatie bezorgde, verried een vergelijkbare onwennigheid. Hij kreeg van de rechter eerst wel schuld, maar geen straf. Toen geen schuld en geen straf. En ten slotte, na de derde rechtszaak, wel schuld en voorwaardelijk straf.
Huisarts Flip Sutorius, die in 1998 een hoogbejaarde man euthanasie verleende terwijl die man niet ziek genoeg was (zei men toen) werd in de rechtszaal gecomplimenteerd over zijn zorgvuldigheid. Ook hij werd schuldig bevonden, maar kreeg geen straf.
Ik zou op grond van de betogen van de aanklagers en de vonnissen van de rechters willen concluderen dat ook zij enigszins weifelen over de vraag of de strafrechter hier moet oordelen. Maar binnen onze gemeenschap is er geen andere algemeen aanvaarde methodiek die ons handelen dwingend kan beperken. Rond euthanasie denken we allemaal dat er grenzen moeten zijn, maar we hebben het eigenlijk niet zo op de grensbewaker (die we zelf hebben aangewezen): de rechter.
De ernst waarmee we een begrip als Het Recht in ons binnenwerk hebben opgenomen blijkt uit de angst voor deze rechtsgang. Hoewel collega A. geen minuut in hechtenis zal doorbrengen, vindt iedereen, ook zijzelf, dat ze een zware beproeving doormaakt. Ik durf dat niet te relativeren, ik heb makkelijk praten, ik zit daar niet. Maar zolang hulp bij zelfdoding strafbaar blijft, is dit de enige manier waarop we als gemeenschap duidelijkheid kunnen zoeken rond deze netelige kwestie.
Meer van Bert Keizer
Flip Sutorius
Huisarts, Overveen
Hallo Bert,
Wat jou zo verwondert is dat ze het toch zo als een kruisweg ervoer.
Toch begin je jouw reactie op Menno met de zin: “Gelukkig is collega A. nu van alle ellende verlost.” Ellende, Bert, het is echt ellende wat deze collega doormaak...t. In het kader van de zaak Brongersma heb ik je wel eens verteld hoe geraakt ik was toen mijn zoontje huilend thuis kwam van school, waar hij op het schoolplein hoorde dat zijn vader een moordenaar was. Een paar keer heb jij mij al genoemd in je columns. Je zou je column “Buikpijn” in het Medisch Contact van 13 september 2017 nog eens moeten teruglezen, waaruit ik graag de volgende passage citeer: “Juristen overschatten ons incasseringsvermogen. Ik was zelf eenmalig in een arbeidsconflict verwikkeld waardoor ik tien maanden thuis kwam te zitten. Mijn advocaat zei: ‘Nou ga jij lekker naar huis om een duivenhok te timmeren of iets dergelijks, geen zorgen nu, gewoon genieten.’ Maar ik lag ’s nachts in machteloze woede naar het plafond te staren en elke ochtend stormde ik naar de brievenbus om te zien of een van de partijen iets geschreven had. Het was zenuwslopend, al ging het eigenlijk nergens over.”
Zenuwslopend, volgens mij begrijp je het best.
Beste groet,
Flip Sutorius
Bert Keizer
SOG, Purmerland
Dag Menno,
Dank voor je reactie.
Gelukkig is collega A. nu van alle ellende verlost.
Waar het mij om ging is dat haar niets boven het hoofd hing (geen opsluiting, geen boete, geen financiele ramp) en dat we toch allemaal vinden, vonden, dat haa...r iets vreselijks overkwam.
Ze werd in de rechtszaal met heel veel egards bejegend, ook door de Officier, een unieke toestand eigenlijk.
En wat mij dus zo verwondert is dat ze het toch als een kruisweg ervoer.
Ik was het niet eens met wat ze deed, maar heb haar herhaaldelijk beschreven als een gewetensvolle, rustige, goed formulerende etc. etc. arts.
Zelfs haar tegenstanders vonden dat ze au fond gewoon deugde. Wat wil je nog meer?
Dat was mijn verbazing, maar die is gelukkig niet meer nodig,
hartelijke groet van
Bert Keizer
W.J.Duits
Bedrijfsarts, Houten
Het feit dat we als artsen niet in staat zijn op een moreel ethisch onderbouwde manier euthanasie te definieren, maakt dat we terug moeten vallen op de Wet en daarmee op de Rechter.
Barend Kooistra
Specialist Ouderengeneeskunde, Almere
Menno, ik denk dat Bert wil zeggen dat we de neiging hebben in verwarring te zijn over ons handelen en onze ethiek, en dat we soms net doen of het recht daar buiten/ boven staat en dus het verlossend of verklarend of bestraffend woord kan spreken. Ma...ar Vrouwe Justitia, dat zijn wij zelf, en dat blijkt uit de even verwarrende en tegenstrijdige rechterlijke uitspraken. Daar hoort ook bij dat je wel vindt dat er recht gedaan is maar niet snapt dat het wettelijk mag....zo verwarrend is het precies.
menno oosterhoff
psychiater, Thesinge
Toen ik je column uit had was me nog niet helder wat je wilt zeggen met de titel, dat het recht geen bovenmenselijke instantie is. Je geeft, terecht m.i. aan, dat toetsing van de euthanasiepraktijk in de laatste zin door de rechter moet gebeuren, omd...at er voor gekozen is de hulp bij zelfdoding en euthanasie strafbaar te houden, maar artsen te ontslaan van rechtsvervolging mits aan de zorgvuldigheidseisen is voldaan. Bedoel je met de titel, dat het echter mensenwerk blijft en dat we er ons daarom minder van moeten aantrekken? En wat helpt ons dat verder in het euthanasiedebat? Ik moet bekennen, dat ik door deze uitspraak ook wel enigszins in verwarring ben. Ik begrijp niet dat euthanasie bij wilsonbekame mensen kan voldoen aan de zorgvuldigheidseis, dat de arts samen met de patiënt tot de conclusie moet zijn gekomen dat er geen andere oplossing mogelijk is. Ik gun de aangeklaagde arts haar ontslag van rechtsvervolging van harte, ik denk dat zij patiente en de familie een dienst heeft bewezen, maar dat het wettelijk kennelijk is toegestaan begrijp ik niet helemaal en ik vrees dat mensen met dementie er nu erg op gaan vertrouwen, dat ze erop kunnen rekenen dat ze op rond van een wilsverklaring wel euthanasie krijgen ook al zijn ze volledig wilsonbekwaam. Maar mij helpt het hierbij niet te denken, dat rechters ook maar mensen zijn.