Blogs & columns
Column

De emotionele amygdala

5 reacties

Tijdens een voordracht over de hersenscan zei ik nogal overmoedig over Het puberende brein van Eveline Crone dat het hele boek neerkwam op: ‘Sanne ruimt haar kamer niet op omdat haar kameropruimkwab nog niet rijp is. Gerda ruimt haar kamer wel op, want haar kameropruimkwab is vroegrijp.’ Ja, dat heb je met een naam als ‘Gerda’. Maar ik had het boek nooit gelezen. Maar nu wel. De titel is half goed, want ‘brein’ kan slaan op ‘hersenweefsel’ en op ‘geestelijk leven’. Neurowetenschappers zijn dikwijls behept met de neiging om het geestelijk leven dat ze willen verklaren, toe te schrijven aan hersenweefsel dat echter geestloos is. Hersenweefsel pubert niet.

Het boek van Crone is doortrokken van een illusie die niet meer is weg te schieten uit het hedendaagse denken en voelen: het idee dat je bepaald gedrag of een geestelijke bezigheid beter snapt als je de bijbehorende hersenactiviteit te zien krijgt.

Wij kennen onze pubers als langslapers, risicozoekers, slechte planners, opvliegend, lethargisch enzovoorts enzovoorts. Crone biedt ‘een direct kijkje onder de hersenpan’ van deze jongeren. En wat ziet ze daar? ‘Deze bevindingen bieden een compleet nieuw perspectief op het gedrag en de motivaties van pubers; zij gedragen zich anders dan volwassenen omdat hun hersenen anders werken.’ Aha, dus daar zit het!

Je ziet op een scan nooit ‘dat ze haar kamer niet wil opruimen’

Neurowetenschap ontdekt een hersenactiviteit die optreedt bij bepaalde gedragingen en belevingen. Let op: eerst is er het menselijke gedrag en daarna volgt het aanwijzen van een neurologisch correlaat. En omdat het zo verloopt, is er geen enkele verrassing mogelijk. De puber is volop in ontwikkeling. En hoe komt dat? Omdat de hersenen volop in ontwikkeling zijn!

Adolescenten zijn soms erg emotioneel doordat: ‘… het emotiegedeelte van de hersenen van adolescenten inderdaad overactief is onder emotioneel prikkelende situaties.’ Of neem Sam ‘die al op de vuist is gegaan voordat hij heeft kunnen bedenken wat de gevolgen hiervan kunnen zijn’. En wat zien we in zijn hersenen? ‘Bij hem wint de emotionele amygdala het van de controlerende frontale cortex.’ Waarbij ze vergeet dat de amygdala niet emotioneel is en de frontale cortex niks controleert. Hersenweefsel pubert niet.

Ja, het is saai eigenlijk. Minder saai is deze vraag: heeft iemand enig idee hoe die oversteek plaatsvindt van hersenactiviteit naar geestelijke beleving? Want Crone en haar medeonderzoekers zien op de fMRI wel allerlei wisselingen in doorbloeding van bepaalde hersengebieden, maar ze zien nooit een beleving ontstaan op hun scan. Wat zegt ie nou? Hij zegt dat je op een scan nooit, maar dan ook nooit, te zien zult krijgen ‘dat ze haar kamer niet wil opruimen’.

Maar wacht even. Er komt misschien een dag waarop we, niet de kameropruimkwab bij pubers, maar misschien wel andere neuronale activiteiten die tot ernstige ellende leiden, gunstig kunnen beïnvloeden. En dan is deze cartering van de hersenen wel degelijk zinvol. We wachten het af.

  • Bert Keizer

    Bert Keizer is specialist ouderengeneeskunde en filosoof. Sinds 2016 is hij werkzaam voor het Expertisecentrum Euthanasie. Hij schreef maar liefst zeventien jaar voor Medisch Contact.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Hans van den Berg

    Bioloog, Vleuten

    Menno, ik hoop dat je mijn verhaal hierboven wilt lezen. Je maakt het te ingewikkeld. Dat is niet nodig en zeker niet productief. Kunnen we niet eens, met Bert, een gesprek hebben over deze materie, die zo ongeloofllijk boeiend is. Tenslotte, dit ter...zijde, bedankt voor het verhaal dat je samen met Jim van Os schreef in de Volkskrant (of was het de NRC)!

  • Hans van den Berg

    Bioloog, Vleuten

    Hidde, ik lees niet elke week het Medisch Contact (mijn vrouw is de arts), ik stuitte op deze bijdrage van Bert Keizer door jouw reactie. De neurowetenschappen zijn verder dan je denkt, naar mijn idee, hoewel het natuurlijk verschil maakt welk perspe...ctief je hanteert.
    Ik heb de laatste jaren, na mijn pensionering als docent biologie, een flinke stapel wetenschappelijke literatuur over dit onderwerp gelezen. Naar mijn mening heeft Dick Swaab gelijk; we weten hoe ons brein werkt. Maar de complexiteit ervan speelt natuurlijk zeker in de geneeskunst een belangrijke rol - we kunnen niet van moment tot moment zien wat en hoe en waar alles gebeurt. Dat betekent dat diagnose en genezing in veel gevallen nog ver weg liggen, en in veel gevallen nooit binnen handbereik zullen raken. Er is natuurlijk al veel bereikt (zegt deze gebruiker van antidepressiva) en hopelijk gaat het verder. Het ga je goed!

  • Hans van den Berg

    Bioloog, Vleuten

    Ik blijf me verbazen over deze discussie. De behoefte aan spiritualiteit en mysterie in deze ontdekkingsreis lijkt, zeker bij Bert, het uitgangspunt te zijn van het denken over deze materie. Materie, ja, materie van ongekende en wonderbaarlijke mogel...ijkheden, daar gaat het over.

    Laat ik een zin van Bert Keizer, 'Waarbij ze vergeet dat de amygdala niet emotioneel is en de frontale cortex niks controleert. Hersenweefsel pubert niet.', gebruiken om licht te laten schijnen in deze duisternis. We kunnen, gezien de complexiteit van de werking van ons brein niet eerst kijken wat er in de amygdala, de frontale cortex en de rest van de hersenen precies gebeurt. Betekent dat dat we niet kunnen weten dat processen in de amygdala verantwoordelijk zijn voor bepaalde gedragingen? Die vraag hoef ik niet te beantwoorden. ‘Hersenweefsel pubert niet’ - dat lijkt me een woordspelletje, wellicht een leuk spelletje voor een filosoof maar zeker niet voor een exacte wetenschapper.

    Laten we proberen elke poging tot mystificatie uit de weg te gaan en daarbij het scheermes van Occam hanteren: wij zijn ons brein en de processen in ons brein zijn onze gedachten (beslissingen, beelden, gevoelens! enz.). Zo is ons brein ontstaan, een gigantische 'machine' (LaMettrie) die ons in staat stelt verleden en toekomst, onszelf en anderen, het weer en de erwtensoep, in overweging te nemen en te begrijpen. Dat we ons dat niet zomaar kunnen voorstellen is (meer dan) begrijpelijk. Het beeld dat zo ontstaat voldoet aan Ockam’s eis. Probeer verbanden te leggen tussen onze handelingen en onze gedachten, tussen onze emoties en wat er in de amygdala en de frontale schors gebeurt; vragen zoals Bert en veel anderen die stellen lossen op alsof ze er nooit waren.

    Doet dat tekort aan de ontzagwekkende mogelijkheden van ons brein, onze gedachten en emoties? Dan begrijp je niet wat dat orgaan allemaal kan. Bovendien verval je in dualisme. Ik sluit af als Bert; als het anders blijkt zoeken we verder.

  • Hidde Kleijer

    ANIOS , Groningen

    Dat hersenfuncties correleren met psychologische fenomenen is inderdaad noch verbazingwekkend, noch veel verklarend voor wij die niet van dualisme uitgaan.
    Dit betekent niet dat het een nutteloze exercitie is, een ander perspectief op hetzelfde fen...omeen kan veel opleveren.
    Waar deze kennis me enorm helpt is wanneer ik mijn chronische pijn patiënten uitleg geef over de neurofysiologie van pijn en de rol van aandacht, emoties etc daarin.
    Veel patiënten denken namelijk onbewust als dualisten (scheiding lichaam en geest), veel dokters trouwens ook. Door patiënten te laten zien hoe psychologische functies neurobiologisch gelinkt zijn aan het pijnsysteem staan ze vaak veel meer open voor een psychologische benadering. Ze zijn niet “gek of aanstellers”, wel kan psychologische hulp helpen.
    Dus het perspectief van de nu nog relatief beperkte neurowetenschap (hoewel het nu al fascinerend is wat men kan) helpt mensen zonder die enorme verklaring. Dat vindt ik dan wel weer mooi.

  • menno oosterhoff

    psychiater, Thesinge

    Beleving en gedrag hangt samen met de staat van het brein. Als er beleving gevonden zou worden dat helemaal los staat van enige hersenactiviteit dan is daarmee bewezen, dat er een spirituele wereld bestaat. In tegenstelling tot Bert sluit ik dat niet... uit, maar dat neemt niet weg dat veel van wat we beleven en doen wel samengaat met hersenactiviteit. De vraag is of hersenen denken of dat we met onze hersenen denken. En wie is dan die wij? Swaab is duidelijk. Er is geen hersenist, een bespeler van de hersenen. Lamme brengt het bewustzijn terug tot een babbelbox, die het resultaat van onbewuste hersenprocessen aan elkaar kletst. Hij vertelt er niet bij waarom eigenlijk.
    Ik ben het helemaal eens met Bert dat enige bescheidenheid op zijn plaats is als het gaat om het werkelijk doorgronden van de samenhang tussen beleving en gedrag en het brein. Maar dat de staat van ons brein een nauwe correlatie heeft met beleving en gedrag lijkt me onmiskenbaar. Daarbij is overigens nog niks gezegd over de primaire oorzaken, die de staat van het brein bepalen. Dat kan van alles zijn, genen, psychologische en biologische omgevingsfactoren. Die kunnen allemaal invloed uitoefenen op de staat van onze hersenen en daarmee ons gedrag en beleving. Het komt nooit door het brein maar het gaat altijd via het brein.
    Maar de crux is inderdaad. Hoe gaat neuronale activiteit over in Innerlijk beleven en kan het ook andersom zijn? Een ding kan ik Bert wel zeggen. Dat dat helder wordt maken wij niet meer mee

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.