Britse humor

Laatst vloog ik van Londen naar Amsterdam toen de passagier naast mij opeens heftig hikkende geluiden en vreemde bewegingen maakte. Ik begon me al mentaal voor te bereiden op een mogelijke precordiale stomp en probeerde me tegelijkertijd met de moed der wanhoop de werking van de defibrillator in herinnering te roepen. Gelukkig bleek het echter te gaan om een onbedwingbare lachbui bij het bekijken van een Mr Bean-film op het videoschermpje.

Voor mij aanleiding om later thuisgekomen de clips van Mr Bean nog eens terug te zien. Er is een enorm aantal geweldige filmpjes van Rowan Atkinson, maar de scenes van Mr Bean in het ziekenhuis behoren tot de absolute top. De clips waarbij hij als patiënt weet voor te dringen in een overvolle wachtkamer op de polikliniek of die waarbij hij als abusievelijk chirurg zijn M&M-snoepje in de geopende borstkast van de patiënt verliest (maar later toch op heroïsche wijze de kogel uit de long van de patiënt weet te verwijderen) zijn hilarisch en typische voorbeelden van Britse humor.

‘Interesting’ betekent eigenlijk: we vinden het helemaal niks

Veel Britten geloven dat hun humor bijzonder is. De schrijver Oscar Wilde is bekend om zijn uitspraak dat ‘... humour far superior to humor’ is. Belangrijke elementen van Britse humor zijn understatement, ironie en cynisme. ‘Don’t you think our glamorous Mrs May has brought Brexit to a splendid success?’ is een typische zin waarmee een Brit dit al twee jaar lang durende politieke debacle zou samenvatten. In Engeland wordt het ironische understatement ook gebruikt om indirect en omfloerst je mening te geven. Als een idee of plan wordt gekwalificeerd als ‘interesting’ betekent dat eigenlijk dat men het helemaal niks vindt en de opmerking ‘not too bad’ is juist een uiting van sterke waardering. Patiënten doen dat ook als ze de dokter bezoeken. Niet zelden is de enige klacht van een patiënt op de Spoedeisende Hulp met een heftige pneumonie ‘feeling slightly unwell’. Voor mensen die gewend zijn aan een meer directe vorm van communicatie (zoals Nederlanders) is dat wel even wennen. Jezelf op een humoristische manier belachelijk maken, is een Britse vorm van bescheidenheid maar tegelijkertijd een plezierige manier om je eigen belangrijkheid te relativeren.

Ongelooflijk maar waar is dat er zelfs wetenschappelijk onderzoek wordt gedaan naar Britse humor. In een serieuze psychologische studie van een aantal jaar terug werd vastgesteld dat humoristische zelfdepreciatie bij Engelse jongeren de seksuele aantrekkelijkheid significant verhoogde. En de Canadese neuropsycholoog Rod Martin claimt op basis van onderzoek bij één- en twee-eiige tweelingen dat Britse humor geassocieerd is met genetische variaties die alleen in Engelse personen te vinden zou zijn.

Behoudens de enorm grappige scènes van Mr Bean of van John Cleese in Fawlty Towers leidt Britse humor meestal niet tot daverende lachsalvo’s. Het past Britten beter om te reageren op grappen, geestige anecdotes of satirische opmerkingen met een ietwat terughoudende maar altijd minimale glimlach onder de welbekende stiff upper lip.