Academische industrie

Onlangs verscheen in Medisch Contact een oproep tot voorstellen voor bezuinigingen. Bezuinigingen
zijn een reactie op verspilling: je moet het probleem identificeren. Het kernprobleem is de
beleidsadvisering in Nederland: die is zo rot als een mispel. Ik zit bijvoorbeeld nooit in een commissie van de Gezondheidsraad. De reden is dat ik in de jaren 1990 de euvele moed had om niet mee te gaan in de opgelegde consensus, en het initiatief nam tot een minderheidsstandpunt. Tot overmaat van de ramp nam de minister dat minderheidsstandpunt over. Mensen zonder respect voor autoriteit komen de Gezondheidsraadcommissies niet in. En dus krijgt de academische industrie vrij spel. Academische industrie is een betere term dan ondernemende universiteit: de laatste verdoezelt namelijk het financiële belang.

Het RIVM is de georganiseerde belangenverstrengeling: dezelfde organisatie adviseert over een beleid en organiseert het. Het decennialang systematisch, opzettelijk en succesvol bedriegen van vrouwen over de baten en schade van borstkankerscreening is een goed voorbeeld van de gevolgen. In trials werkt borstkankerscreening matig, in de praktijk is er nergens daling van de borstkankersterfte bij gescreende versus niet-gescreende leeftijdsgroepen aantoonbaar. Wie een mammografie wil, kan dat betalen. Dat bespaart jaarlijks 50 miljoen euro per jaar, plus de kosten van overbodige behandelingen van enige duizenden niet-kwaadaardige kleine gezwellen die jaarlijks opduiken door screening.

Ziektedeskundigen zijn per definitie
bevooroordeeld en steeds vaker verkocht

Op het einde van de Australische winter waren daar minder dan tweehonderd mensen overleden aan de Mexicaanse griep: een zeer licht griepjaar. Om dit gevaar af te weren werd onder leiding van het RIVM het grootste fase-III-experiment uit de Nederlandse geschiedenis opgezet en uitgevoerd. Een waanzinnige veertien miljoen vaccins zijn gebruikt, ook bij kinderen, met een vaccin dat niet was getest tegen een griep die er geen was. Volgens de Gezondheidsraad was er geen evidence dat je geen twee keer moest vaccineren. Die was er ook niet voor één of elf keer vaccineren. De geschatte kosten van de gezette vaccinaties zijn 350 miljoen euro. Twintig miljoen vaccins zijn blijven liggen: deze verloren vaccins kosten nog eens 300 miljoen extra.

Het stockeren van Tamiflu heeft zo’n 100 miljoen euro gekost. Er is geen evidence over de werkzaamheid van de griepremmers, alles wat daarover op de website van het RIVM stond ten spijt. De bijwerkingen van oseltamivir lijken minder onzeker dan de werking. Naast braken en misselijkheid zijn er wereldwijd tachtig gevallen met dodelijke afloop gesignaleerd. Tamiflu dempt het centrale zenuwstelsel en kan daardoor hallucinaties, delier en suïcide veroorzaken. De pandemiebestrijding heeft minstens 800 miljoen euro gekost, met als belangrijkste oorzaak belangenverstrengeling in academie en ambtenarij.

Mijn voorspellingen klopten, over vogel- en varkensgriep. Dat komt niet omdat ik geniaal ben, maar omdat ik een algemene arts ben met een goede algemene epidemiologische vorming, zonder belangen en respectloos voor autoriteit. Als je hoofdpijn hebt, ga je naar de huisarts, niet naar de neurochirurg. Ziektedeskundigen zijn per definitie bevooroordeeld en in toenemende mate verkocht.

Beleidsadvisering is het werk van algemene wetenschappers met overzicht, die zich laten informeren door de literatuur, het publiek, de patiënten en de medische en academische industrie. Zij moeten verantwoording afleggen voor de redelijkheid van hun keuzen, aan artsen, publiek en parlement, in een continue dialoog. Dat is het principe van het Engelse NICE, opgericht met als expliciet doel om de netwerken van de medische en academische industrie te scheiden van het beleid. Als Nederland terug wil naar redelijke, ethische en economisch verantwoorde advisering, is het enige antwoord een eigen Netherlands Institute of Clinical Excellence. Niet zozeer om geld te besparen, maar om het niet langer te vergooien.

Luc Bonneux is epidemioloog

Klik hier voor alle bijdragen van de columns Pinnekesdraad