Blogs & columns
Blog

Zonder zenuwen geen ziel

5 reacties

Zojuist kreeg ik de eerste nieuwsbrief van ‘Hoofdzaken’. Als je googelt op hoofdzaken dan kom je uit bij een kapsalon in Roden, maar dat bedoel ik niet. Hoofdzaken is een groot landelijk initiatief van ZonMw, de hersenstichting en MIND om – ik citeer – ‘een infrastructuur te bouwen, die oplossingen realiseert voor het voorkómen van hersen- en/of psychische aandoeningen, het verbeteren van behandelingen of het beter leren leven met een hersengerelateerde aandoening’.

In gewoon Nederlands staat er: meer doen aan neurologische en psychische aandoeningen. Ik juich dit initiatief van harte toe. Sterker nog. Ik behoor zelfs tot de ondertekenaars van het manifest. Als je dit een warm hart toedraagt, teken dat manifest dan ook op hun website.

Ik sta hier zo achter omdat psychische aandoeningen nog lang niet serieus genoeg worden genomen. Het is weliswaar minder een schande dan voorheen en misschien wel beter dan ooit, maar we zijn er nog lang niet. Er hangt nog altijd een sfeer omheen van ‘als je maar wilt, dat is het verschil’, van een veredelde vorm van aanstellerij. Dat komt zeker ook doordat we spreken van psychische aandoeningen. Dat suggereert iets ijls, niet zo hard als fysiek en dus makkelijker veranderbaar. De áándoening is echter niet psychisch, maar het terrein waarop de ziekteverschijnselen zich afspelen, namelijk beleven en het daaruit voortvloeiende gedrag. Het gebruik van het woord psychisch geeft altijd veel verwarring. Mij heeft erg geholpen altijd te kijken waar psychisch in dit geval op slaat. Op de oorzaak (etiologie), het ziekteproces (pathogenese) of de ziekteverschijnselen (symptomatologie). Dat voorkomt een hoop spraakverwarring. Wat ook niet heeft geholpen, is de splitsing tussen psychiatrie en neurologie. Eerder was er sprake van zenuw- en zielsziekten en ook daar zit al de suggestie in dat een zielsziekte niet met de (fysieke) zenuwen te maken heeft. Het initiatief ‘Hoofdzaken’ spreekt van hersen- en/of psychische aandoeningen. Zijn er dan psychisch aandoeningen, die niet met de hersenen te maken hebben? Let wel. Ik heb het niet over de oorzaak, maar over het ziekteproces. Het brein is daar toch op een of andere manier altijd bij betrokken. Zonder zenuwen geen ziel. Dick Swaab reageerde op deze uitspraak met: ‘Met zenuwen ook geen ziel.’ Dat is wel consequent, omdat hij immers vindt dat onze ziel (een product van) ons brein is. Zover ga ik niet, maar we zijn het eens, dat je zonder brein weinig zorgen kunt hebben. En ook weinig beleving. Als je kunt aantonen dat er beleving is die geheel losstaat van fysieke verschijnselen dan is dat het bewijs van een spirituele wereld. Ik sluit dat niet helemaal uit, wat volgens Dick Swaab een restant is van mijn christelijke opvoeding. Dat zou kunnen. Het hiernamaals zal hierover uitsluitsel geven.1

In principe zou ik psychische aandoeningen wel hersenaandoeningen willen noemen, maar dat heeft ook nadelen. Het geeft mensen ten onrechte het idee dat er niks aan te doen is en dat het per se heel ernstig is. Dat hoeft helemaal niet, maar tegen sentimenten kun je niet op, dus daar moet je rekening mee houden.

‘Hoofdzaken’ lost het op door te spreken over hersengerelateerde aandoeningen. Dat vind ik een geweldige vondst. Bij het sparen van kool en geit gaan beide meestal verloren, maar dit is echt een geslaagde poging om betrokkenheid van de hersen bij het ziekteproces te erkennen zonder de nadelen die het woord hersenaandoening heeft.

Dus een heel goed begin van ‘Hoofdzaken’. Ik kom er ongetwijfeld nog op terug. Alleen al, omdat mijn volgende boek erover gaat: Ik zie anders niks aan je. Over psychische aandoeningen en het brein.

Voetnoot

1. Swaab doet veel post mortem hersenonderzoek en noemt dat wel nazorg. Naar analogie daarvan noem ik de vraag of er een beleven bestaat los van en ná het fysieke bestaan nazorgen. Maar dat is iets heel anders dan psychische problematiek.

Meer van Menno Oosterhoff

  • Menno Oosterhoff

    Menno Oosterhoff is (kinder- en jeugd)psychiater eninitiatiefnemer van www.ocdnet.nl en www.ocdcafe.nl. Hij maakt de podcast ‘God zegene de greep’ over de dwangstoornis. Daarover gaat ook zijn boek ‘Vals alarm´ waarin ook zijn eigen dwangstoornis aan de orde komt. Zijn boek ‘Ik zie anders niks aan je’ gaat over psychische aandoeningen in het algemeen.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • Psychiater, THESINGE

    Menno Oosterhoff: Reactie op Siep de Groot. Je wens tot meer onderzoek is precies de doelstelling van #Hoofdzaken . Dat mensen het meest hebben aan contact met een genezen ervaringsdeskundige is me wat te algemeen gesteld, maar het is zeker zeer waar...devol. Mede daarom is www.ocdcafe.nl ook opgericht omdat gedeelde smart halve smart is.

  • Psychiater, THESINGE

    @collega Pol Over dat het stof-geest probleem nog niet is opgelost zijn we het wel eens. Maar over dat erkennen van de fysieke kant van psychische aandoeningen niets bijdraagt totaal niet. Het draagt bij aan meer erkenning en begrip en ver4der levert... het hersenonderzoek ons ook veel inzicht in het psychisch functioneren.

    • H. van der Pol

      psychiater, Heerenveen

      Dag Menno,
      Dank voor je reactie. Nee, we worden het er niet over eens, dat is eerder ook al gebleken.
      Dat er soms gebrek is aan erkenning voor psychisch leed (hoewel ik denk dat dat reuze meevalt als ik een willekeurige blik in de media werp vandaa...g de dag) wil niet zeggen dat we dan het fysieke element daarvan, wat in mijn ogen inderdaad doorgaans niet het meest relevant is in dat leed, maar zo veel mogelijk moeten benadrukken om het 'echter' te doen overkomen.

  • H. van der Pol

    psychiater, HEERENVEEN

    Hersengerelateerde aandoeningen..., mijn spellingscorrector reageert al meteen geïrriteerd met een felrood kringellijntje onder dat woord: hersengerelateerd. Hoe niet-specifiek wil je het hebben? Omdat in zekere zin alles hersengerelateerd is voegt h...et begrip niks toe. Elke ziekte is hersengerelateerd. Een ingegroeide teennagel is pas een aandoening als ik er last van heb. Als ik hersendood (kijk, dat woord komt gewoon ongestoord langs de spellingspolitie) ben bestaat die teen niet meer. Bestaat er überhaupt niets meer, en zelfs dat wordt niet opgemerkt. En aan de andere kant... gek hè, die hersenen zelf bestaan ook alleen maar in mijn bewustzijn, die zijn niet los daarvan verkrijgbaar, letterlijk onvoorstelbaar. Net zomin als dat bewustzijn los verkrijgbaar lijkt te zijn van die hersenen, die slechts in ons bewustzijn... ad infinitum. Kip, ei, of geen van beiden?
    Dat lichaam-geestvraagstuk is niet opgelost, zelfs niet bij benadering. En binnen onze huidige benadering zal dat ook niet gaan lukken vermoed ik. En zal deze discussie steeds weer opduiken, in wat voor vorm dan ook.
    Het levert je ook niets op door het hersenaspect van onze mentale problemen zo te benadrukken. Want je merkt al weer heel snel waardoor die hersenaspecten weer beïnvloed worden..., precies: door mentale aspecten. Mijn verlangen kan mijn brein in vuur en vlam zetten, en een stof die mijn hersenen beïnvloedt kan mijn verlangen in vuur en vlam zetten.
    Voor verreweg de meeste mentale problemen (etiologie, beloop, behandeling) zijn de hersenaspecten so wie so maar van gering belang. We komen bijna altijd prima uit met de termen van het psychische en emotionele rijk. Die tweedeling tussen psychiatrie en neurologie is echt zo gek niet. Zodra we ontdekken dat het rare, onverklaarbare (!) gedrag te maken heeft met een hersentumor gaat de hele handel naar de neuroloog. En laat een psychiater alsjeblieft geen hernia gaan behandelen
    Laat de 'erkenning' van psychisch lijden niet afhangen van de hersenaspecten. Psychisch lijden is ernstig genoeg zonder de hersenen er aan de haren bij te slepen (excusé deze visueel wat ongelukkige metafoor). Trouwens, ieder lijden (ook zogenaamd lichamelijk lijden) is in de eerste plaats natuurlijk psychisch. Lijden doen we immers in onze ziel. Medelijden overigens ook.

    • S. de Groot

      huisarts, niet praktiserend, Eelderwolde

      Twee psychiaters( van der Pol en Oosterhoff) twee meningen die tegenover elkaar staan. Er zou toch veel meer wetenschappelijk onderzoek in de psychiatrie dienen te gebeuren. Patiënten worden nog steeds de dupe van verschillende inzichten. Wat blijkt:... patiënten hebben nog het meest aan gesprekken met hen die genezen zijn en mededogend een arm om hen heen leggen. Ze worden ervaringsdeskundigen genoemd. Zij laten zien dat mensen die in een diep psychisch dal verkeren omhoog kunnen klimmen.
      Siep de Groot, huisarts niet praktiserend, Eelderwolde

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.