‘Waar heb je die hond gevangen?’

Toen ik een vriend ging ophalen in een verpleeghuis, had ik een van mijn honden bij me. Een dementerende bewoner die in de hal zat reageerde, en omdat de hond zeer aaibaar is ontstond er direct een leuk contact. Ze vroeg enkele keren van wie de hond was en toen doordrong dat het mijn hond was, kwam de vraag: ‘Waar heb je die gevangen?’

Niet zo’n vreemde vraag, gezien het vosachtig uiterlijk van de hond en de bosrand waar we vanuit de hal op uitkeken en waar zeker vossen lopen.  

Tussen langere periodes waarin ik voornamelijk psychotische patiënten behandelde, in de ggz en nu in de gevangenis, werkte ik enkele jaren in de ouderenpsychiatrie. Dat is een heel leuk werkveld, waar me maar twee dingen tegenvielen. Het eerste was dat patiënten met psychotische stoornissen bij de ouderen verre in de minderheid zijn. Het tweede was dat de psychiatrie de dementie, die toch echt in de DSM-5, het psychiatrisch handboek van psychiatrische diagnoses staat, heeft weggegeven. Natuurlijk zag ik wel dementerenden, maar dan vooral bij mensen met een depressie die een beginnende dementie bleek, of in consult bij dementerenden met ernstig gestoord gedrag waar ook een psychiater niet zo veel meer aan de behandeling kan toevoegen. De alledaagse dementie is voor de geriater of de specialist ouderengeneeskunde.

Maar nu had deze bewoner met haar vraag mij en mijn hond gevangen. De vraag was van een verrassende eenvoud en concreetheid, die ik ook ken van sommige patiënten met schizofrenie en die me verraste. We mochten vaker terugkomen.

Er zijn serieuze opleidingen voor aaihonden, die worden ingezet in verpleeghuizen, zoals er diverse opleidingen voor jacht- en speurhonden zijn, trainingen in steeds weer nieuwe vormen van hondensport en hele scholingsprogramma’s en coachingstrajecten voor de gewone huishond.

Mijn hond heeft geen enkele opleiding gevolgd, maar heeft alle kwaliteiten die voor een aaihond belangrijk zijn: vriendelijkheid en aanhaligheid, ook naar vreemden (mijn andere hond, die waaks en eenkennig is, zou ik echt niet meenemen), maar ook een gewicht waarmee ze nog makkelijk op schoot kan zitten en zelfs de meest wankele mensen niet zal doen vallen als ze er tegenaan springt. 

Het kunstjes laten doen bleek te veel gevraagd. Niet van de hond, die met plezier en gemak op mijn rug springt, gaat zitten, slalom loopt en pootjes geeft, maar van de bewoners. Kijken naar een hond die een eindje verderop in de kamer loopt, vraagt een redelijk gezichtsvermogen, maar ook het vermogen om de aandacht te richten op iets wat zich buiten de eigen cirkel beweegt. Het gaat bij ernstig dementerenden om wat er dichtbij gebeurt: aaien, van dichtbij kijken en laten likken aan de hand. Zo was dit bezoek met de hond voor mij een kleine opfriscursus.

Ik leerde de bewoners kennen aan de hand van de vaste zin die ieder van hen steeds zei als ze de hond weer zagen: ‘Hoe oud is hij?’, ‘Krijgt hij niks te eten?’(van een vrouw die de hond steeds wilde voeren en de hondenbrokjes ook in haar eigen mond probeerde te steken), ‘Hij wil niet zoveel mensen om hem heen’ (van een vrouw die het liefst wat apart van de anderen zat) en de klassieker die je ook buiten het verpleeghuis veel hoort: ‘Ik houd meer van dieren dan van mensen.’

Dat laatste is een cliché en zoals vaak ook nu niet eens gemeend. De man die het zei had in elk geval volop aandacht voor een van de dames, en had zeker een element van charme in zijn toon toen hij haar zei dat zij niet bij hem op schoot kon zitten, zolang de hond daar zat.