Verjaardagsvragen

Iedere arts zal het fenomeen ‘verjaardagsvragen’ wel herkennen. Onbekenden schromen niet om je op feesten en partijen uiteenlopende vragen te stellen wanneer blijkt dat je dokter bent.

Ons werk spreekt nogal tot de verbeelding en men heeft vaak een uitgesproken mening over de medische wereld en het zorgstelsel.

Sinds ik in het Pieter Baan Centrum werk, zijn deze verjaardagsvragen duidelijk toegenomen. ‘Jij werkt in het Pieter Baan Centrum toch? Hoe is dat nou, werken met al die enge mensen?’ Met een wijntje in de hand kijkt men je dan verwachtingsvol aan, in de hoop dat je je uitspreekt over de meest schokkende casuïstiek waardoor hun beeld van ‘die engerds’ wordt bevestigd. Aan de manier waarop vragen worden gesteld, is vaak al te merken dat de toehoorder niet zit te wachten op enige nuance. ‘Is het niet ontzettend gevaarlijk om daar te werken?’ is vaak een van de eerste vragen. Wanneer ik uitleg dat ik me als psychiater zelden ergens veiliger heb gevoeld dan in het PBC, heeft dit vaak gefronste wenkbrauwen als gevolg. Totdat ik uitleg dat de omgeving waarin ik werk volledig is ingericht op veiligheid en de observandi (de verdachten die worden geobserveerd in het PBC) lang niet allemaal behept zijn met (psychiatrische) problematiek die ze acuut gevaarlijk maakt. Natuurlijk zijn er weleens incidenten, maar het is niet vergelijkbaar met werken in de acute psychiatrie, waar de stoornis van patiënten nog vaak on(voldoende) behandeld is en je soms voor hete vuren komt te staan zonder hoge hekken of beveiligers.

Nog steeds op zoek naar enige sensatie vervolgt men dan vaak met de vraag wat ik het meest indrukwekkend vind aan mijn werk. Of dat niet heftig is, zaken rondom moord, doodslag of zedendelicten? Maar niet het delict imponeert het meest, maar het beeld dat ik krijg van de mens achter de verdachte. En voor de goede orde: ik zie in mijn werk geen monsters, ik zie mensen. Mensen die er normaal uitzien en toch heel nare dingen doen. Verdachten hebben altijd een verhaal dat verder reikt dan het delict waar ze van worden verdacht. Ik zie mensen die geen voorgeschiedenis hebben met psychische problemen, maar onder grote stress toch vastlopen en tot ernstige delicten komen. Ook jij, ik, de buurman, wij allemaal kunnen uit de bocht vliegen wanneer ons leven verandert, er tegenslag op ons pad komt en de druk te hoog oploopt. Ook een van ónze kinderen kan plots psychotisch worden en in angst en verwarring tot gewelddadig handelen komen. En ja, ik zie ook mensen die zonder stoornis ernstige delicten plegen en bewust kiezen voor wetteloos handelen, maar ook zij hebben altijd een verhaal. Ook zij zijn geen monster maar mens.

De meeste verjaardagsgasten nemen dan nog een slok wijn, kijken om zich heen en zien de wereld even zoals ik haar zie: ‘het kwaad’ heeft geen vreemd gezicht en is dus ook hier niet zichtbaar, maar schuilt misschien wel ergens in ieder mens hier op dit feestje. Na een kort moment van verwarring, herpakken ze zich dan: ‘En die ontsnapte tbs’er hè? Wat vind jij daar nou van?’ Als de realiteit te dichtbij komt, is je richten op het gevaar op afstand soms veiliger.