Undercover op de werkvloer

Soms ben ik blij dat er geen undercoverjournalisten met een verborgen camera met ons meelopen, die zonder die in breder perspectief te plaatsen een montage van beelden zouden tonen. Ik hoor in gedachten het zoetgevooisde commentaar.
‘In deze cel verblijft Adam. Adam lijdt aan schizofrenie. Hij hoort stemmen en voelt zich achtervolgd en hij heeft medicijnen nodig. Maar in plaats van in de ggz verblijft hij in de gevangenis.’

Shot 1: opname van de oude gevangenispoort, de traliehekken, de sluisdeuren.
Niet toelichten dat de ggz, met zijn sterk afgenomen aantallen bedden en personeel, steeds minder toegerust is op agressieve psychotische patiënten. Of dit wel noemen, maar dan in beschuldigende zin.

‘De ggz waar Adam verbleef, heeft zelfs aangifte tegen hem gedaan.’ Dan de moeder aan het woord: ‘Mijn zoon was bang en begon te vechten.’ Niet vertellen dat Adam bij die vechtpartij een stukgeslagen glas in zijn handen had, bedoeld om de verpleegkundigen te verwonden en dat hij met haarlak en een aansteker een soort vlammenwerper had gemaakt waarmee hij de verpleegkundigen op afstand hield. Niet ingaan op het feit dat het niet alleen het gebrek aan personeelsleden is dat de behandelmogelijkheden van de ggz heeft uitgehold, maar ook het feit dat de toegang tot vuur, glas en andere potentiële wapens daar veel minder beperkt wordt dan in de gevangenis en dat de toestroom van drugs in de ggz bijna helemaal niet te controleren is.

Dan de advocaat aan het woord: ‘Mijn cliënt wordt veroordeeld voor zijn stoornis.’
Waar zij in zekere zin gelijk in heeft. (Zij, omdat ik deze advocaat beslist als een vrouw voor me zie. De advocaten die het meest scherp waren in hun verweer tegen noodzakelijke dwangbehandelingen die ik startte, waren altijd vrouwen.)
Een shot van de separeercel, die we zeker minder kaal en primitief zouden wensen en waar we graag dezelfde elektronische mogelijkheden zouden hebben als veel ggz-instellingen, waarmee een patiënt zelf licht en temperatuur kan regelen, of de televisie kan aanzetten. Geen shotje met het verzoek om geld te doneren. Geen licht demagogische, politieke uitspraken. ‘Voor een fractie van het bedrag dat Sywert van Lienden ontving, zou deze separeer kunnen worden gemoderniseerd.’

Dan weer terug naar Adam en een beeld dat hij door vijf man in ME-uitrusting wordt vastgehouden en door een verpleegkundige een injectie krijgt toegediend.
‘Medicijnen mag Adam niet slikken, maar krijgt hij met geweld toegediend.’
Niet vermelden dat hij tabletten heeft uitgespuugd of weggegooid. Niet vermelden dat de beschermende kleding, met helm en gezichtsscherm, maakt dat de bewaarders de patiënt dichter kunnen naderen zonder zelf beschadigd te raken, zonder gebeten of in hun gezicht gespuugd te kunnen worden, waardoor de patiënt snel en beheerst kan worden vastgepakt.
‘Injecties zijn het enige middel dat wordt gebruikt om een patiënt tot kalmte te krijgen.’
In extreme situaties, zoals we die vaak zien (psychotische patiënten die alle gesprek afhouden en gericht agressief zijn) inderdaad het enige middel.
‘In de tijd van de Franse revolutie bevrijdde Pinel de geesteszieken uit hun ketens, maar hier worden de psychiatrische patiënten opnieuw in de boeien geslagen.’
Dan nog een shot van de handboeien en de wapenstok, die deel uitmaken van de uitrusting van het ME-uniform en meestal niet hoeven te worden gebruikt
Bij het zien van de overmacht van in ME-uitrusting gehulde bewaarders gaan de meeste patiënten niet meer in verzet. Een enkeling vecht door. ‘Het gaf me een kick om te kunnen vechten’, zei een patiënt die al langer bij ons zat me later.

Adam gilde toen hij werd vastgepakt. Het waren ijselijke angstkreten en het ging door merg en been.  Die kreten laten horen zonder verder commentaar. Daar de documentaire mee afsluiten. Niet meer laten zien hoe Adam een uurtje daarna (toen de lorazepam zijn eerste werk deed) rustiger op zijn matras lag en in slaap viel, en hoe hij de dag daarna, toen ook de cisordinol acutard was ingewerkt, minder wantrouwend was en we met hem in gesprek konden gaan.  

Er zijn dagen dat je blij bent dat je ziet wat een undercoverjournalist nooit zou tonen.