Toch nog bang voor de hel?
11 reactiesOpgegroeid in een streng christelijk milieu (artikel 31voor de kenners) heb ik lang nodig gehad om te durven staan achter wat ik zelf vind. Alleen al sleutelen aan mijn normbesef was ingewikkeld, want met welk normbesef moest ik dat doen? De Bijbel gaf enige ruimte: ‘Eenieder zij voor zijn geweten ten volle overtuigd.’ Maar ‘ten volle overtuigd’ legde de lat wel erg hoog.
Al vroeg had ik door dat ik me niet helemaal kon vinden in het mens- en wereldbeeld dat ik van huis uit meekreeg. Ik vond het bovendien wel erg toevallig dat ik net in een gezin met de enige juiste leer was geboren. Ik voelde me gerechtvaardigd verder te kijken, omdat er in de Bijbel stond: ‘Zoekt en gij zult vinden.’ Dat had ik net nodig, want de antwoorden die ik kreeg op mijn vragen waren dermate onbevredigend dat er maar twee mogelijkheden overbleven. Of ik legde mijn verstand het zwijgen op en accepteerde blind dat ik het niet kon snappen. ‘Wat onmogelijk is bij mensen is mogelijk bij God.’ Of ik bleef trouw aan mijn verstand en probeerde het geloof daarmee in overeenstemming te brengen. Ik koos voor het laatste, niet wetend dat dat lang zou duren.
Ik herinner me een keerpunt. Als 12-13-jarige las ik in een jeugdencyclopedie dat Jupiter elf manen had. Toen ik mijn enthousiasme daarover wilde delen met mijn vader reageerde hij tot mijn stomme verbazing afhoudend. In de Bijbel stond dat God zon, maan en sterren geschapen had. Niks manen. Ik werd ik verwezen naar de dominee.
Dominee was wegens singuliere gaven tot het ambt toegelaten. Dus niet op basis van een theologische opleiding, maar vanwege bijzondere gaven. We hebben het dan over godzaligheid, ootmoed, zedigheid, goed verstand, discretie, welsprekendheid en onderscheidingsvermogen. Ondanks deze gaven durfde de dominee er zijn vingers niet aan te branden. Helemaal afwijzen wat in de encyclopedie stond durfde hij niet aan, maar een ruimere uitleg aan zon, maan en sterren evenmin. Kortom: hij draaide ervoor weg. Op dat moment dacht ik: dit geloof is te dom voor mij. Eerder had ik me nog laten aanleunen dat wij ons ten opzichte van God moesten vergelijken met een hond. Een hond snapt ook niet wat zijn baas doet, maar de baas heeft meer verstand en gelijk. Zo moest ik ook allerlei dingen accepteren die me hoogst onrechtvaardig voorkwamen, zoals de uitverkiezing en de erfzonde, ook al snapte ik er niks van. Hoewel met tegenzin wilde ik nog wel openstaan voor de mogelijkheid dat er dingen kunnen zijn die mijn verstand te boven gaan. Maar wetenschappelijke kennis ontkennen ging me te ver.
Daarmee onttrok ik me aan de leer van de kerk van mijn vader. Mijn moeder was veel gemakkelijker. Die was eerst voor haar kinderen en pas dan voor de Bijbel. Dat onttrekken is een levenslang proces, althans bij mij. Misschien heeft het ook met OCD te maken, want ik ken ook mensen met OCD die helemaal niet gelovig opgevoed zijn en toch worstelen met de onzekerheid van wat er in spiritueel opzicht van je wordt verwacht en wat mogelijke consequenties zijn. Angst voor de hel dus. Ik vind weliswaar dat ware moraliteit geen angst is voor straf, maar ik weet niet of God dat ook vindt.
Ach ja. Heel erg zit het me allemaal niet meer dwars, maar nu ik een pleitbezorger ben voor de mogelijkheid van euthanasie bij mensen met een psychische aandoening speelt het toch wel weer op. Ik zou het toch wel fijn vinden als de hemelse vader of mijn vader even tegen me zou zeggen: ik sta helemaal achter je.
Meer van Menno Oosterhoff-
Menno Oosterhoff
Menno Oosterhoff is (kinder- en jeugd)psychiater eninitiatiefnemer van www.ocdnet.nl en www.ocdcafe.nl. Hij maakt de podcast ‘God zegene de greep’ over de dwangstoornis. Daarover gaat ook zijn boek ‘Vals alarm´ waarin ook zijn eigen dwangstoornis aan de orde komt. Zijn boek ‘Ik zie anders niks aan je’ gaat over psychische aandoeningen in het algemeen. Tenslotte vindt u een bloemlezing van zijn blogs terug in het boek 'De psychiater en ik', een uitgave van Medisch Contact.
A.F. Algra
commentator, opiniemaker zorg en sociale zekerheid, Rotterdam
Waarom we geloven ? Wie kan het beter duiden als Randy Newman in God's Song
Cain slew Abel
Seth knew not why
For if the children of Israel were to multiply
Why must any of the children die?
So he asked the Lord
And the Lord said:
Man mean...s nothing he means less to me
Than the lowliest cactus flower
Or the humblest Yucca tree
He chases round this desert
Cause he thinks that's where I'll be
That's why I love mankind
I recoil in horror fro the foulness of thee
From the squalor and the filth and the misery
How we laugh up here in heaven at the prayers you offer me
That's why I love mankind
The Christians and the Jews were having a jamboree
The Buddhists and the Hindus joined on satellite TV
They picked their four greatest priests
And they began to speak
They said, "Lord, a plague is on the world
Lord, no man is free
The temples that we built to you
Have tumbled into the sea
Lord, if you won't take care of us
Won't you please, please let us be?"
And the Lord said
And the Lord said
I burn down your cities-how blind you must be
I take from you your children and you say how blessed are we
You all must be crazy to put your faith in me
That's why I love mankind
You really need me
That's why I love mankind
de link met muziek
https://www.youtube.com/watch?v=C0TvfqmWf4M
J. Wilschut
psychiater np,/filosoof, Amersfoort
Mooie column. Herkenbaar. Ik ben ook mijn hele leven bezig met het loskomen van mijn ( Synodaal) gereformeerde achtergrond, o.a. door het lezen van veel theologie ( o.a Kuitert) en literatuur. Ik lees nu net Jonathan Franzen, Crossroads, waar ook v...eel uit te herkennen valt. ( speelt in de jaren 60). Er is , denk ik geen verband met OCD en religiositeit. Freud heeft natuurlijk wel het verband gelegd tussen het dwangmatige karakter en religie. Als ik zelf iets minder perfectionistisch zou zijn , was ik ook eerder klaar geweest.
Ik heb het altijd zeer vreemd gevonden dat in oorlogstijd de vrijmaking plaatsvond; had men niets wezenlijkers aan zijn hoofd?
Maar het is ook waar dat onderzoek aantoont dat religie ook een positieve uitwerking kan hebben, zie o.m. het Handboek Psychiatrie, religie en spiritualiteit.
L.C. van der Weij
Anios psychiatrie, Zwolle
Wat vervelend om te merken dat er zoveel negatieve ervaringen met het geloof zijn. In mijn werk zie ik juist ook regelmatig hoe het geloof voor patiënten tijdens en buiten de behandeling tot steun kan zijn.
H. van der Pol
psychiater, Heerenveen
Wat is geloof?
Als het een verzameling dogma's is die men dient aan te nemen en die men zich in de loop der jaren eigen heeft gemaakt en dan daaraan troost en steun ontleent dan zal het vaak een dun houvast blijken te zijn en laat men óf los óf grij...pt nog krampachtiger vast.
Als geloof besef is van het goddelijke en men zich daar aan kan overgeven en zich daardoor gedragen weet, is dat per definitie heilzaam. Dat gaat 'steun' verre te boven, kome wat komt!
Wat het voor velen ingewikkeld maakt is dat die beiden, zeker door hoe 'geloof' ons wordt bijgebracht, vaak erg in elkaar overlopen, waardoor afscheid van de dogma's meestal ook afscheid van het zoeken naar god betekent.
M.D. Oosterhoff
psychiater, THESINGE
Beste L.C.van der Weij
Ik heb zeker niet alleen negatieve ervaringen ermee hoor. Ik ben blij dat ik opgegroeid ben met een spirituele dimensie
H. van der Pol
psychiater, Heerenveen
Mooie column. De angsten uit een godsdienstige jeugd herken ik absoluut!
Wat mij als puber heel erg heeft geholpen toen ik merkte dat het geloof voor mij een onhoudbare zaak was geworden, was om te bedenken dat, mocht God in de hoedanigheid zoals Hi...j mij was voorgespiegeld uiteindelijk toch echt blijken te bestaan en ik voor Zijn troon zou moeten verschijnen, ik in alle oprechtheid zou kunnen zeggen dat ik werkelijk niet anders had gekund dan niet in Hem geloven, en dat mij dat waarachtiger leek dan geloof te veinzen. Daar kon Hij dan niet veel tegenin brengen leek me.
En ook leek mij dat als Hij echt zou bestaan en het belangrijk vond dat ik daarvan overtuigd zou zijn, dat Hij mij dan een onmiskenbaar teken zou geven. Wat nooit is gekomen.
Sindsdien heeft Hij, en ook Zijn tegenstander, mij volkomen met rust gelaten. En was ik vrij om zelf op zoek te gaan naar zin en verdieping en het goddelijke.
M.D. Oosterhoff
psychiater, THESINGE
Ja, ik heb ook bedacht dat ik beter oprecht kon kiezen voor mijn eigen mening dan uit angst vasthouden aan waarin ik niet echt geloof. Maar bij mij heeft dat niet geleid tot het verdwijnen van twijfel zoals bij jou. Dat kan ook met mijn OCD te maken... hebben, waarin je absolute zekerheid wilt.
H. van der Pol
psychiater, Heerenveen
Twijfelen mocht nog steeds maar de rust kwam doordat ik wist dat, mocht ik mij gek genoeg toch vergist hebben, ik een oprecht verhaal zou hebben. Waarna ook die twijfel daarna geleidelijk vanzelf verdampte.
A.F. Algra
commentator, opiniemaker zorg en sociale zekerheid, Rotterdam
Anno nu ongeveer. En nog steeds ? Holy smoke !
,,Als het ’s nachts onweerde, werden we uit bed gehaald en moesten we beneden in de woonkamer gaan zitten. Want dan sprak God, zeiden mijn vader en moeder. Ik had ergens gelezen dat het met koude en ...warme lucht te maken had. Toen ik dat zei, kreeg ik de wind van voren. Vragen stellen, dat deed je niet.”
Marieke groeide op zonder krant, zonder televisie, zonder zwemles, zonder feestjes, zonder uitgaan, zonder sport en spel, zonder eigen kledingkeuze. Zonder heel veel dingen die voor andere kinderen heel normaal zijn, kortom.
’s Avonds huilde ik mezelf vaak in slaap. Maar als je als kind in zo’n gemeenschap leeft, kun je je niet spiegelen aan de wereld daarbuiten
Ze werd wel grootgebracht met elke zondag twee lange kerkdiensten vol hel en verdoemenis, met catechisatie-avonden, met verplichte rok en lange haren, met strenge onderwijzers op de reformatorische basisschool, en met een opvoeding van tucht, orde en controle. ,,In de basis was het thuis goed”, zegt Marieke, voor ze aan haar verhaal begint. ,,Ik ben niet geslagen of misbruikt. Ik was als kind ook niet per se alleen maar ongelukkig.”
Een niet-gelovig vriendje, met wie ze later uiteindelijk ook trouwde, maakte het conflict onoplosbaar. ,,Van de ene dag op de andere was ik alles kwijt. Niet alleen het contact met thuis werd verbroken. Álle familieleden lieten me in de steek. Van mensen uit de kerk heb ik nooit meer iets gehoord. Plotseling was ik ontzettend eenzaam.”
Ik was bijna paranoïde opgevoed tegenover de ‘normale’ wereld en ik vertrouwde niemand, inclusief mezelf
Marieke werd wakker in een wereld die ze nauwelijks kende. Wat ze mooi vond, wat ze goed kon: ze wist het niet. Ze wist niet eens wie ze wás. ,,Je hoort een liedje op de radio. Iedereen kent het, maar jij hebt geen idee. Dat soort dingen heb je de hele dag. Als je dan ook nog eens geleerd hebt dat de wereld buiten de kerk slecht is en je hebt niet geleerd om emoties te tonen, dan kun je je misschien voorstellen hoe moeilijk ik het heb gehad.”
Bron: interview met Marieke - AD - 11 januari 2022
https://www.ad.nl/binnenland/marieke-verliet-haar-strenge-geloof-van-de-ene-dag-op-de-andere-was-ik-alles-kwijt~a53ba192/
A.F. Algra
commentator, opiniemaker zorg en sociale zekerheid, Rotterdam
'Een hond snapt ook niet wat zijn baas doet, maar de baas heeft meer verstand en gelijk. Zo moest ik ook allerlei dingen accepteren die me hoogst onrechtvaardig voorkwamen, zoals de uitverkiezing en de erfzonde, ook al snapte ik er niks van" . Sche...rp ! Mooie blog. Heldere overdenkingen. Met prachtige eye opener.
De eerste gedachte, die me te binnen schoot was: ach, dat was vroeger. Lees de Gereformeerden van Agnes Amelink, die bij mij nog steeds ongelezen in mijn boekenkast staat ( hoe Freudiaans kun je het krijgen, zeg ik maar even als 'gewoon' gereformeerd opgevoed iemand.
https://www.historischnieuwsblad.nl/de-gereformeerden/
Maar hoe actueel blijkt het allemaal. Dat viel gisteren nog te lezen in het AD.
"Marieke verliet haar strenge geloof: ‘Van de ene dag op de andere was ik alles kwijt’
Hoe zwaar kan het leven zijn als je de kerk verlaat? Ontiegelijk zwaar, ondervond Marieke. Ze overleefde een burn-out en zware depressie maar net. ,,Ik heb heel, heel diep gezeten.”
https://www.ad.nl/binnenland/marieke-verliet-haar-strenge-geloof-van-de-ene-dag-op-de-andere-was-ik-alles-kwijt~a53ba192/
Maar van je geloof afvallen is natuurlijk niet het alleenrecht van Gereformeerden. Wat er gebeurt als je een conservatief moslim geloof gedag zegt - valt te lezen in de bestseller van Lala Gül 's 'Ik ga Leven. Of bekijk dit zeer aardige interview met Gül over de gevolgen van haar uittreding.
https://www.youtube.com/watch?v=mKdI58sa0wA
Anderen gaan juist weer aan het geloof. Zoals Stephan Sanders, zo gay als een deur en toch (weer) gelovig geworden:
'Als schrijver Stephan Sanders op 2 maart 2016 voor het eerst in 40 jaar weer naar de kerk gaat weet hij zich geen houding te geven. Het was eenvoudiger om uit te komen voor zijn homoseksualiteit dan voor zijn wending tot het geloof. Hij besluit zijn gevoelens te bezweren door erover te schrijven, hetgeen resulteerde in het boek ‘Godschaamte’, waarover hij vertelt in Kunststof. '
https://www.nporadio1.nl/nieuws/cultuur-media/f46c1bd0-c67b-4eae-b0c4-34289e93de2f/schrijver-stephan-sanders-over-de-schaamte-voor-zijn-wending-tot-het-geloof
De mensch is niet voor één gat te vangen. Blijkt elke keer maar weer.
Wie het kan volgen, mag het zeggen.
M.D. Oosterhoff
psychiater, THESINGE
Mooie reactie Dolf. Dank je