Stiekem buiten de lijntjes

December jongstleden reed ik voor het eerst sinds lange tijd weer de route over een drietal rivieren naar het perifere ziekenhuis waar ik mijn opleiding tot kinderarts ben gestart. Ditmaal om naar het afscheidssymposium te gaan van mijn opleider daar. Een eigenzinnige, warme man die me altijd doet denken aan Roald Dahl. Hetzelfde lange postuur, beperkt aantal haren op het hoofd, niet snel te verleiden tot compromissen en een eindeloze creativiteit. Dahl in zijn schrijven, mijn opleider in zijn benadering van patiënt en ouders, in zijn visie op het leiden van een kinderkliniek, en vooral op het leveren van patiëntgerichte zorg tussen de bureaucratische regels door. Of eromheen. En dit alles meestal gesierd met een strikje in plaats van stropdas.

In Medisch Contact nummer 7 van dit jaar stond een interview met professor Teunissen, die vindt dat het competentiegerichte opleiden te veel ‘een papieren tijger’ is geworden en er ‘meer vertrouwen moet worden gesteld in de begeleiders op de werkvloer en de mensen in opleiding, waarbij ruimte moet zijn voor individuele variatie’. Ik kan het niet méér met hem eens zijn. Als ik terugkijk op mijn opleiding heb ik het geluk gehad enkele mooie mensen tegen te komen die ik als rolmodel ben gaan zien. Stuk voor stuk artsen die niet standaard waren. Wat een standaardarts is weet ik niet precies, maar deze rolmodellen blinken alle uit in dezelfde dingen. Ze durven buiten de lijntjes te kleuren. En gaven mij de ruimte dat ook te doen. Ze leerden mij absoluut de zaken die ik moest afstrepen op mijn kaarten, maar ze leerden me vooral kijken. En, misschien nog wel belangrijker, te luisteren. Welke taal spreken de mensen? Dit was letterlijk een leerschool aangezien het Brabantse dialect voor mij als Friezin volstrekt nieuw was en ik bij griezels wederom aan Roald Dahl dacht en niet aan ongedefinieerde bultjes op de huid, en ketsen voor mij iets anders opriep dan overgeven. Maar vooral de figuurlijke taal. Wat is de hulpvraag, waar komen deze mensen voor, waar komen ze vandaan, waar zit de angst? En door te kijken leerde ik het zien.

Terug in de academie had ook mijn opleider daar al snel in de gaten dat ook ik niet altijd binnen de lijntjes wilde kleuren en liet me naar Zuid-Afrika en Engeland gaan. Waar ik ook weer bijzondere mensen tegen mocht komen. Mensen die zoveel wisten, zoveel kennis in huis hadden en deze kennis deelden. Ik leerde niet alleen kijken naar een röntgenfoto van longen met tbc, met hiv of met interstitiële problemen door de combinatie van beide, maar leerde ook het verschil in gesprekken met mensen uit de townships die alleen Xhosa spraken, of Afrikaners die noodgedwongen naar de academie moesten en daardoor in de publieke zorg terechtkwamen in plaats van in de private sector. Voor al deze dingen en zoveel meer bestaat geen afvinklijstje, maar ze hebben me gevormd tot de arts die ik tegenwoordig ben. Of dat voldoende is? Ik las zojuist dat ik voor de volgende herregistratie, naast de accreditatiepunten en het verplichte aantal uren, weer een 360-gradenbeoordeling moet laten afnemen, alsmede een persoonlijk ontwikkelingsplan moet opstellen. Er zullen zeker verbeterpunten zijn te formuleren op deze papieren tijger, maar ik zal altijd achterom blijven kijken naar die paar bijzondere rolmodellen in mijn opleiding, en stiekem buiten de lijntjes blijven kleuren.