Opleiden is levenlang leren

2020 was in vele opzichten een rampjaar. De COVID-19 pandemie legde de wereld plat en de ziekenhuizen vol. De zorg draaide door op volle toeren en dat ging her en der ten koste van de medische opleidingen. Met een gezamenlijke krachtsinspanning en versnelde digitalisering hebben we de collateral damage op studenten en artsen in opleiding kunnen beperken en lijkt iedereen verder te kunnen met zijn, met nog onbekende lange termijn effecten.

Tijdens momenten van zelfreflectie dacht ik met enige weemoed terug aan mijn opleidingstijd in Amsterdam. Ik had leuke collega aios en werkte op uitdagende afdelingen, onder supervisie van bevlogen specialisten. De opleiders waren vrijwel uitsluitend ervaren heren (met stropdas) die rust en autoriteit uitstraalden, op gezette momenten jonge aios een duwtje in de goede richting gaven, en dit alles in een veilige leer-werkomgeving. Tijdens de specialisatie nam ik gaandeweg eigenschappen van de opleiders over, sommige bewust, andere onbewust. Aan het einde van de rit was ik een schijnbaar authentieke medisch specialist, maar misschien was ik slechts een lauwe mix van spiegelstukjes van mijn opleiders.

Ik ben ondertussen zelf lid van het opleidingsteam. Ik heb meer klinische ervaring dan de aios en heb in de tussentijd wat academische titels verzameld. Ik draag geen stropdas (alhoewel die dubbele Windsor geen uitdaging is), maar draag louter schone witte jassen en poets geregeld mijn stethoscoop en schoenen. Daarentegen zijn mijn kinderen niet veel ouder dan die van menig aios en verbleekt mijn kennis bij die van mijn illustere voorgangers. Zo nu en dan word ik kortdurend slachtoffer van het imposter syndrome, het gevoel dat ik onvoldoende competenties heb voor mijn huidige positie. Ik troost mij met de gedachte dat ik in ieder geval niet lijdt aan het Dunning-Kruger effect, een Trumpiaanse grootheidswaan dat optreedt “bij incompetente mensen die juist door hun incompetentie het metacognitieve vermogen ontberen om in te zien dat hun keuzes en conclusies soms verkeerd zijn” (citaat uit Wikipedia). Ik roep altijd dat de beste dokters diegenen zijn die weten wat zij niet weten. Dus mijn persoonlijke inspanningen liggen inmiddels niet zozeer bij het zijn van een goede opleider, maar het ‘worden van’.

Enige mate van zelfberusting is ingedaald sinds ik mezelf zie ik in een proces van continuous improvement, op zijn Gronings heet dat “Leven Lang Leren” (kijkt u eens op LEARN). Onze aios kunnen rekenen op een opleider in een leerproces: kritisch als het moet, met een grapje als het kan, soms met een figuurlijke corrigerende tik, maar veel vaker met een bemoedigend schouderklopje en duwtje in de juiste richting. In de opleidingstrein ben ik niet de machinist die de snelheid bepaalt alsmede het einddoel (station EPA), maar de conducteur. Ik houd alleen niet van kaartjes knippen, dus zal me inspannen en erop toezien dat iedereen comfortabel is. Ik schud - waar nodig - mensen wakker en pleeg de-escalerende interventies bij onrust. Cruciaal is mijn rol als adviseur: tijdens de rit kunnen we immers te maken krijgen met seinstoringen, bladeren op de rails en andere uitdagingen om bijtijds op station EPA te geraken. Maar nog veel belangrijker is dat ik blijf uitleggen dat station EPA slechts een tussenstation is en de (gemiste) overstap onderdeel is van het levenlang leerproces. “Het volgende station is Groningen. Sommigen van u beschouwen het als eindstation, maar ik wil u aansporen om vooral verder te reizen.”