Niets zo veranderlijk als de mens

Op een zondagochtend rijd ik samen met de chauffeur van de huisartsenpost door de besneeuwde straten naar een 88-jarige covidpositieve patiënte. Nadat ik mij op haar stoep volledig in PBM heb gehuld, onder het toeziend oog van de buren, een ongeruste dochter en een kleinzoon die het geheel enthousiast vastlegt op z’n iPhone, stap ik de woning binnen en tref ik een verzwakte, benauwde mevrouw.

‘Dokter, het gaat niet meer hoor. Ik dacht ik doe het wel even, die corona, maar het lukt niet meer’. Na een korte anamnese en lichamelijk onderzoek trek ik dezelfde conclusie en vraag haar naar haar wensen. Er was met de eigen huisarts eerder die week besproken dat zij niet meer naar het ziekenhuis zou gaan, mocht de situatie verslechteren. Wat er dan in dat geval wel moest gebeuren? Daar wilde ze nog over nadenken. Ze zou er later op terugkomen. De tijd heeft ons ingehaald. Ze had niet meer gedacht aan het gesprek met de huisarts. ‘Maar’, zegt ze, ‘het maakt ook niet uit want ik heb me bedacht. Ik wil nu graag naar het ziekenhuis.’ Tien minuten later zwaait ze nog kort naar me vanuit de ambulance. Ik steek mijn hand naar haar op maar ondertussen knaagt er iets aan me.

Veel tijd om erover na te denken hebben we niet. De volgende visite dient zich aan. Ik zit op de bank bij een 88-jarige meneer die zich sinds vanochtend wat moe voelt en hartkloppingen heeft. Vorige week had hij na maanden van wachten en stukgelopen gesprekken met de eigen huisarts een gesprek met Expertisecentrum Euthanasie in verband met een actieve euthanasiewens. Er was sprake van voltooid leven bij opeenstapeling van ouderdomskwalen. Ook hier trek ik na anamnese en lichamelijk onderzoek mijn conclusie. Er is sprake van atriumfibrilleren de novo. De oorzaak hiervan en eventuele behandeling zal indien gewenst via de cardioloog verlopen. Patiënt is hierin duidelijk, dit is niet zijn wens. Symptoombestrijding wil hij niet, het valt allemaal best mee. Echter, het risico op trombusvorming wat kan leiden tot een hersen- of hartinfarct, is wel iets wat hem beangstigt en hij vraagt mij of het niet toch beter is om ‘voor de zekerheid’ wel de tabletjes van de trombosedienst op te starten. We videobellen met zijn zoon en na een uitgebreid gesprek besluiten we toch af te zien van medicatie. Ook hier stap ik met een gek gevoel terug in de auto.

Het zijn deze visites waar ik ‘s avonds thuis op de bank aan terugdenk. Heb ik de juiste keuzes gemaakt? Voel ik me schuldig tegenover de specialist in het ziekenhuis die ik de verantwoordelijkheid geef om voor deze oude mevrouw te zorgen? Of tegenover haar eigen huisarts met wie ze de afspraak had gemaakt niet meer te gaan? En heb ik er goed aan gedaan deze meneer te laten instemmen met het feit dat een actieve euthanasiewens niet overeenkomt met preventieve behandeling?

Wel of niet behandelen, het lijkt zo eenvoudig. In de opleiding is me geleerd dat ‘advance care planning’-gesprekken helpen om wensen in kaart te brengen en gebruikt kunnen worden om op terug te vallen in acute situaties. Vaak echter blijkt de patiënt zich te bedenken als zo’n situatie zich daadwerkelijk voordoet. Gebaseerd op angst, bezorgdheid van familie en naasten of niet kunnen overzien wat de opties zijn lijkt het ziekenhuis en/of medicatie vaak de oplossing. Heel logisch vanuit het perspectief van de patiënt, maar soms ook ingewikkeld voor mij als (jonge) huisarts.

En terwijl die ijzig koude zondag alweer ver weg lijkt, smelt ook deze onzekerheid weer als sneeuw voor de lentezon. De taak om te laveren tussen medisch gezien het noodzakelijke en anderzijds de wens van de (veranderlijke) patiënt doet me soms wankelen, maar is ook wat ons vak zo mooi maakt. Of het nou het weer is, mijn patiënt of ikzelf, de veranderlijkheid houdt het spannend, uitdagend en is misschien zelfs onze onderliggende drijfveer. Wisselvallig hè?