Neurofeedback - Emile Keuter

Ik hoor bij de mensen die geloven dat door de impact van een whiplashongeval neurologisch gedefinieerde, mogelijk tijdelijke, hersenfunctiestoornissen kunnen optreden. Ik heb te vaak mensen gezien die direct in aansluiting aan het ongeval concentratieproblemen hadden om anders te concluderen. Het lastige van een whiplashongeval is echter dat er soms ook enorme psychologische problemen zijn. De herinnering aan een whiplashongeval is, anders dan bij een hersenschudding, intact. De schrik van het ongeval kan een posttraumatisch stresssyndroom (PTSS) uitlokken. Dat is een onderbewuste reactie van onze hersenen die zich uit in problemen met de slaap, de concentratie en het gedrag. Whiplashrevalidatie zonder inbreng van een psycholoog is daarom bijna nooit zinvol. Met name EMDR (eye movement desensitization and reprocessing, een aan hypnose gelieerde methode) is een sterk wapen om de onbewuste gevolgen van angst en schrik te neutraliseren. Niet kiezen voor EMDR bij een PTSS is een kunstfout.

De laatste tijd kom ik steeds meer vastgelopen whiplashpatiënten tegen die worden behandeld met neurofeedbacktraining (NFT). Bij NFT wordt patiënten geleerd hun eeg (elektro-encefalogram) te beïnvloeden door een afgeleide van het eeg-signaal te koppelen aan een representatie op een beeldscherm. Zo kun je de kleur van een afbeelding op het scherm veranderen door te leren je eeg-signalen te veranderen. Het is bekend dat mensen en dieren dat kunnen. Het is getest in laboratoria en bijvoorbeeld toegepast bij patiënten in een minimaal responsieve toestand na ernstig hersenletsel. De hypothesen in het geval van NFT als behandeling zijn achtereenvolgens dat we verstoorde hersenfunctie kunnen herkennen op een eeg, dat we door het veranderen van dat eeg de hersenfunctie kunnen normaliseren en ten slotte dat patiënten daardoor ook nog beter gaan functioneren. Net als bij andere hypothetische geneeswijzen zoals aromatherapie en kleurentherapie wordt het bewijs van werkzaamheid door de zorgaanbieders in kwestie gepresenteerd als een voldongen feit, terwijl het humbug is. Op het eerste gezicht onschuldig. NFT wordt gelukkig niet vergoed door zorgverzekeraars.

Maar zo onschuldig is het bij nader inzien toch niet. Het gemene is dat NFT wordt uitgevent door commerciële psychologen, die bij de verzekering een psychologische behandeling declareren, zodat toch ‘een deel van de behandeling vergoed wordt’. En ik zie een nog groter probleem: zowel patiënten als de (huis)artsen krijgen de indruk dat er een psychologische behandeling plaatsvindt. Ik merk dat de patiënten zich serieus behandeld voelen in het hightechlaboratorium van de NFT-kliniek en dat artsen menen dat er gewerkt is aan de psychologische gevolgen van het ongeval, omdat er verwezen is naar een psycholoog. Zo wordt iedereen voor de gek gehouden. Ik vind dat ongepast van die psychologen. Eigenlijk misschien zelfs misdadig.

Emile Keuter