Narrative Medicine

Een van de emotioneel zwaarste dingen in mijn werk als gynaecoloog, vind ik het begeleiden van ouders die geconfronteerd worden met het overlijden van hun baby. Soms weten zij al dat de baby in de baarmoeder is overleden, soms sterft de baby tijdens of kort na de bevalling. De omstandigheden kunnen divers zijn, maar de uitkomst is gelijk: een dode baby.

Ik ben getuige van een veelheid aan rauwe emoties: ongeloof, ontkenning, apathie, verslagenheid, woede, schuldgevoel, intens verdriet en alles daartussenin. En net zoals vreugde aanstekelijk is, zijn deze emoties dat ook. Ik word er telkens weer door geraakt.

Het leven is niet eerlijk, baby’s horen niet te sterven. Het voelt volstrekt tegennatuurlijk. Levensbegin en levenseinde horen twee aparte entiteiten te zijn, ze horen zich niet tegelijkertijd aan te dienen. De dood is een ongenode gast bij het feest van het levensbegin.

Mij wordt weleens gevraagd hoe ik dit werk kan blijven doen, wanneer de uitkomst zo oneerlijk is en de emoties zo heftig zijn. Professionele distantie werkt voor mij niet. De dag waarop ik naar een dode baby kan kijken en naar de rauwe emoties van de ouders zonder dat mij dat raakt, is de dag dat ik ermee stop.

Maar wat werkt dan wel? Een actuele ontwikkeling binnen de geneeskunde is narrative medicine, het gebruik van verhalen van zowel patiënten en zorgprofessionals om de zorg menselijker te maken, kwaliteit van zorg te verbeteren, zingeving te ondersteunen, veerkracht te vergroten en vooral ook troost te geven. En laat dat nu precies zijn wat mij ook helpt. De kracht van verhalen, verhalen waar een zekere zingeving en troost in verscholen ligt. Ik ga er zelfs bewust naar op zoek. Soms vind ik ze in boeken. Soms maak ik ze zelf aan de hand van stukjes van gesprekken met patiënten of andere inzichten die ik in de loop van de tijd verzamel. Ik kies bewust voor een verhaal dat me troost. Het is mijn persoonlijke variant van narrative medicine.

Bij een doodgeboren baby kies ik bewust het volgende verhaal:

Meteen vanaf het moment dat een leven begint, is de dood al onafwendbaar geworden. Sterven is geen fout, het is onvermijdelijk, de enige onzekerheid is slechts wanneer en hoe. Bekeken vanuit het perspectief van de eeuwigheid is ons leven, ongeacht onze kalenderleeftijd, sowieso minuscuul kort. Ik weiger te geloven dat er ook maar één leven, hoe kort dan ook, zinloos is geweest.  Maar wat is dan de zin van dit korte leven? Ik kies er bewust voor te geloven dat we allemaal dingen kunnen leren en ervaren in ons korte leven.

En is het niet zo dat een van onze grootste universele menselijke behoeften is, het ervaren van onvoorwaardelijke liefde? Zouden we dat niet het liefst ons hele leven willen ervaren? Dan vraag ik je: wie van ons kan naar waarheid zeggen dat hij/zij in zijn hele leven, van begin tot einde, letterlijk omringd is geweest door onvoorwaardelijke liefde? Nu, een groot aantal van de doodgeboren kinderen die ik heb gezien zouden daar ‘ja’ op kunnen zeggen. En ik kies ervoor te geloven dat dat voor hen genoeg was om te leren en ervaren in hun korte leven. En dat geeft me troost. Ik zou graag nog veel meer troostende verhalen horen. Stuur ze me gerust toe, mijn dank zal groot zijn.