Moet ik deze patiënt aanspreken op racisme?
14 reactiesHet begeleiden van coassistenten behoort in de dagelijkse praktijk vaak tot het takenpakket van de arts-assistent. Net als veel van onze andere niet-medische taken wordt dit niet in de schoolbanken geleerd, waardoor het een proces is van vallen en opstaan.
Desondanks zie ik deze taak als een mooie toevoeging aan mijn werk. Zeker als de coassistent in kwestie leergierig en enthousiast is. Dan is lesgeven over ons prachtige vak een feest. Soms leidt deze begeleiding echter tot moeilijkere situaties.
Steeds meer universiteiten leiden internationale studenten op, die vaak doorstromen in de Nederlandse master en dus coschappen lopen in Nederland. Daarnaast zijn er ook meer Nederlandse studenten met een migratieachtergrond. Zo ook in het ziekenhuis waar ik nu werk. Deze studenten dragen niet allemaal klassiek Nederlandse achternamen.
Het was een dienst zoals vele andere. Een patiënt werd met een relatief simpel probleem naar onze afdeling verwezen. Een uitstekende les voor de coassistent. We bespraken de casus voor en ik vertrouwde het eerste deel van het consult aan hem toe. Een minuut later kwam de coassistent alweer terug. De teleurstelling droop van zijn gezicht af.
De patiënt had zijn aanwezigheid geweigerd. Niet om zijn ervaringsniveau, maar om wie hij is. De coassistent in kwestie is geboren in het Midden-Oosten, zijn naam en uiterlijk tonen duidelijk zijn afkomst. Dat was voor de patiënt de reden geweest om hem te weigeren.
Ik moest terugdenken aan een soortgelijk voorval in een ander ziekenhuis. Een patiënt had om dezelfde racistische reden een coassistent geweigerd, waarna ik het consult overnam. Na het consult overlegde ik met de dienstdoende specialist. Deze was verantwoordelijk voor het onderwijs van de coassistenten en er niet van gediend dat ik het consult zelf had afgerond. Na mijn uitleg sloot hij het gesprek bruusk af.
Enkele minuten later stormde hij op de afdeling op. De coassistent en ik snelden achter hem aan. Er volgde een reprimande in stevige bewoordingen aan het adres van de patiënt. De patiënt mompelde excuses, bleef perplex achter en ook de coassistent wist zich geen houding te geven. Later gaf de coassistent aan het vertrouwen van de specialist zeer te waarderen, maar voelde zij zich ook schuldig naar de patiënt. Ik had er vooral respect voor dat de specialist de coassistent, onze collega, verdedigde.
Nu stond ik voor eenzelfde situatie. Maar wat was nu wijsheid? De patiënt had een zorgvraag, als dokter wil ik daaraan voldoen, los van het feit dat ik daartoe verplicht ben. Wellicht was de patiënt zenuwachtig of angstig en was dit de manier waarop zij dat uitte. Aan de andere kant is een medemens om racistische motieven weigeren mijns inziens in geen geval acceptabel. Is het wel mijn plek als arts om een patiënt hierop aan te spreken? Is daar ruimte voor in een ziekenhuis? Schaad ik hiermee de arts-patiëntrelatie? En wat betekent het voor de coassistent als ik de patiënt aanspreek op haar gedrag jegens hem?
Uiteindelijk koos ik de weg van de minste weerstand. Ik onderzocht de patiënt, hielp haar met haar zorgvraag en tevreden ging zij weer naar huis. De racistische uiting richting mijn collega liet ik onbesproken.
Arts-zijn brengt dilemma’s met zich mee, grote en kleine. Wat is nu wijsheid?
meer van Mitchell Windsma
Arjen Göbel
Huisarts, Amstelveen
Ik zou de briesende weg kiezen. We mogen soms best een beetje meer briesen, in plaats van de overbeschaafde, ingehouden wijze van reageren omdat we dat simpelweg niet meer durven. Het is onbeschoft, onbeschaamd en ontoelaatbaar dat een patiënt zoiets... doet. Wie denkt deze patiënt wel dat hij is? Voor hulp naar het ziekenhuis komen en dan iemand weigeren omdat hij wat meer melanocyten in zijn huid heeft? Excusez-le-mot, maar sodemieter op zeg, waar haal je het gore lef vandaan zoiets te doen.
Ik beschouw een ziekenhuis als gelijkwaardig aan een kerk, tempel, school, consulaat en elke andere locatie de uit de aard van wat het is neutraal genoemd kan worden. Iedereen is daar gelijk. Juist in zo'n omgeving (maar in élke omgeving) een dergelijke in-en-in racistoïde houding aannemen gaat elk perk te buiten.
Ik heb een keer meegemaakt dat mijn Aios (een moslima) een huisbezoek deed en niet binnen mocht komen. Ik heb die patiënt 'briesend' toegesproken en de praktijk uitgezet. Er zijn grenzen.
Rinus Ouwens
Bedrijfsarts, verzekeringsarts
Interessante column. Interessante reacties. Uit de column wordt mij niet duidelijk waarom deze patient geen co-assistent afkomstig uit het Midden Oosten wilde. Denkend aan eigen ervaringen:
Een vrouw met Koerdische achtergrond wilde mij spreken in p...laats van mijn collega met een Turkse achtergrond. Haar ouders waren naar Nederland gevlucht nadat haar vader in Turkije zo fors onder handen was genomen dat hij -en het gezin- nog dagelijks de gevolgen ondervindt. Racisme?
Een vrouw wil mij, als man, niet spreken maar wil een vrouwelijke arts. Ze heeft in verleden een verkrachting mee gemaakt. Seksisme?
Ben ik nu een racist en seksist omdat ik in beide gevallen gehoor gaf aan hun wens?
Enne, een briesende specialist die op de afdeling een reprimande uitdeelt waar de andere aanwezigen van mogen meegenieten. Opvoeden? Werkelijk?
Suggestie aan Mitchell: wellicht volgende keer aan die patient vragen waarom je co-assistent niet welkom is?
Als dat puur op racistische gronden is, kan de oplossing lastig zijn. Ik zou me (te) ongemakkelijk voelen om zélf het onderzoek te doen. Maar zou ook de co-assistent willen beschermen voor een onderzoek bij iemand waar de co niet welkom is. Mogelijk dat ik van de patient verwacht dat de co toch het onderzoek mag doen in mijn aanwezigheid. Ter bescherming van de co-assisent maar ook voor de boodschap dat een weigering op dergelijke gronden onacceptabel is. En misschien wordt het een goede ervaring die de mening van de patient bijstelt. De kans daarop lijkt me bij die oplossing overigens groter dan bij boven genoemde reprimande.
A. Colon
Neuroloog
Wat ik hier nog een beetje mis is de reactie van een KNMG-jurist en/of van (een lid van) een tuchtcollege. Hoe verhoudt zich het recht op vrije artsenkeuzezich en de zorgplicht tot het terechte opvoeden van patiënten? In de huidige tijd is de kans gr...oot dat de briesende specialist een tuchtklacht aan haar (of zijn) broek zou krijgen. Waarschijnlijke uitspraak? Wij hopen " ongegrond" maar zou het geen waarschuwing worden? Iemand uit de "juridische" hoek die deze handschoen op wil pakken? En is het anders bij afkomst dan bij gender (het voorbeeld van mannelijke coassistent bij de gynaecologie is ook interessant)?
Eden Asmerom
Huisarts, Rotterdam
Fijn zo’n openhartige column.
Racisme is een onderwerp wat in de medische wereld (en daarbuiten) vaak geschuwd wordt. Wat in deze casus gebeurt is dat de co-assistent geproblematiseerd wordt door zowel de patiënt en uiteindelijk ook de arts assis...tent. Het werkelijke probleem zijn de racistische denkbeelden van de patiënt.
Een voorbeeld van een passende handelswijze had kunnen zijn dat de arts assistent de co-assistent had beschermd tegen de patiënt in plaats van andersom. De arts assistent zou met de patiënt, in bijzijn van de co kunnen bespreken dat racisme niet wordt getolereerd en dat dientengevolge de co-assistent beschermd dient te worden tegen de patiënt. Èn dat de zorgplicht vereist dat de arts assistent het overneemt. Er kan nog aan worden toegevoegd dat er een notitie in het dossier wordt gemaakt om medewerkers te waarschuwen tegen deze vorm van agressie. Zo vervreemd je de denkbeelden van patiënt en niet de co-assistent.
Herman Suichies
Oud huisarts, Eefde
Het zal wel aan mij liggen, maar ik vind dit een vals dilemma en eigenlijk onbestaanbaar. Met deze weg van de minste weerstand bevestig je de patiënt dat racisme geoorloofd is, (ze vertrok tevreden, werd dus bevestigd in haar gedrag dat je gewoon een... ander kunt vragen als de huidskleur je niet aanstaat) en je laat de aan jou toevertrouwde coassistent in de steek. Die heeft nu geleerd dat dit in dit ziekenhuis blijkbaar normaal is dat huidskleur onderscheidend is bij hulpverlening. Onbegrijpelijk. Je hebt als arts/hulpverlener ook een voorbeeldfunctie richting patiënten. Als jij dit voor de patiënt normaal lijkt te vinden, hoe denk je dan dat deze patiënt aankijkt tegen een verpleegster met een andere kleur? Kortom, de essentie van de boodschap van de briesende specialist is je blijkbaar ontgaan. Dat is jammer. Het lijkt me de enig juiste reactie wil je racisme uitroeien.
Marike Ooms
huisarts, Nijeveen
Wat een goede column. Dit is namelijk een situatie waar het handig is om daar eens over nagedacht te hebben voordat je in zo'n situatie komt.
Als co assistent liep ik 20 jaar geleden op de afdeling interne waar een oude dame lag die zich nog weleen...s racistisch uitte. Niet naar mij , maar naar anderen in het algemeen. De internist heeft haar uiteindelijk verteld wat de normen en waarden zijn in het ziekenhuis en dat dit soort uitingen daar niet bijhoren.Ze kon kiezen, of het ziekenhuis verlaten of stoppen met deze uitingen. Ze koos voor het laatste. Daar heb ik ook mijn les uit geleerd. Racisme is ontoelaatbaar ook in een arts patient relatie. Net zoals agressie, verbaal geweld etcetera.
Gadellaa
Huisarts, Nagele
1) Dokter betekent leraar. onderwijs uw patiënten.
2) Eenieder op Nederlands grondgebied wordt geacht de NL. wet te kennen:
Grondwet; art.1:Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens gods...dienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.
3) Ken uw gechiedenis:INTERVIEW MET VIER OUD-STRIJDERS S.Wildevuur
De artsen toonden in de Tweede Wereldoorlog veel durf. Openlijk verzetten zij zich tegen de plannen van de Duitsers. Het merendeel van de 'goede' artsen maakte deel uit van de geheime artsenverzetsorganisatie het Medisch Contact. Door een soepel lopend communicatiesysteem werden de leden van informatie voorzien en aangespoord tot actie. Een harde, maar bijzondere tijd.
De stationsrestauratie van Zutphen, waar het Medisch Contact ontstond
Op 24 augustus 1941 om drie uur 's middags is het Medisch Contact geboren, een jaar na de Duitse inval. In de stationsrestauratie van Zutphen, plat gebombardeerd in 1944, schetsten de artsen Brutel de la Rivière, Roorda en Eeftinck Schattenkerk de structuur van de artsenverzetsorganisatie op een kladje. Het Medisch Contact, al snel afgekort tot het MC, was daarmee de eerste georganiseerde verzetsorganisatie in Nederland.
De oprichting van het MC gebeurde uit protest tegen de ingeslagen weg van de Nederlandsche Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst. Het bestuur van de maatschappij, bestaande uit mannen op leeftijd, sommeerde haar leden te luisteren naar de Duitsers en hun idee‘n. Een offici‘le mededeling van de Maatschappij in het Nederlandsch Tijdschrift voor Geneeskunde van 14 juni 1941 deed de bom barsten. Hierin werd de medewerking van alle artsen gevraagd aan de opbouw van de gezondheidszorg op nationaal-socialistische leest, de Artsenkamer. De Nederlandse artsen kwamen hiertegen in opstand en zeiden uiteindelijk en masse hun lidmaatschap van de maatschappij op.
HEt moge duidelijk zijn: Nu u..
Jan
Coassistent, Venema
Om te discussie voort te zetten: Ik, en velen met mij, zijn bij het coschap gynaecologie geweigerd bij consulten/onderzoeken wegens ons geslacht. Is dit seksisme?
R.M.Groenteman
Gepensioneerd uroloog, Bentveld
Geen goede reactie.Samen met coassistent maar patiënt gaan en uitleggen dat het een aanstaande dokter is die het eerste onderzoek doet,en vervolgens patiënt met coassistent alleen laten.
Duidelijk maken dat dat in het ziekenhuis gebruikelijk is.
G K Mitrasing
Vogelvrije Huisarts, Eindhoven
Het antwoord is wat mij betreft: Ja, hoe je het doet is een kwestie van stijl.
canoy
econoom, den haag
Ik snap het dilemma, maar het voorval negeren is niet 'de weg van de minste weerstand'. Naar de patiënt toe ala, maar niet naar coassistent die zich neem ik aan niet gesteund heeft gevoeld. Het is beetje kwestie van stijl, maar ik zou de patiënt er g...ewoon op aanspreken. Hoeft niet briesend als die specialist, maar wel beslist.
Rick van den Doel
Huisarts, Amsterdam
Een zorgverlener weigeren op basis van afkomst is wat mij betreft volstrekt onacceptabel. En dit mag ook uitgedragen worden naar de patiënt.
Als het aanspreken van de patiënt leidt tot het schaden van de arts-patiënt relatie, dan is dat maar zo. ...Je moet bij sommige situaties een grens trekken en dit is er één van.
Geert Oldenbeuving
AIOS Anesthesiologie, Utrecht
Beste Mitchell,
Je bent noch de eerste, noch de enige die met dergelijke situaties wordt geconfronteerd. Wat mij betreft zijn een paar principes leidend (maar ik ben geen expert), die ik vanuit mijn gevoel benoem.
Ik ga er hierbij vanuit dat d...e patiënt toerekeningsvatbaar is.
1. Ik deel grotendeels de mening van dokter Fortuijn dat racisme ook een vorm van agressie is.
2. De patiënt heeft wat mij betreft geen verworven recht op een bepaalde behandelaar of behandeling te eisen. Een patiënt heeft recht op medische hulp bij een bepaald klacht, niet van hulp van een 'te omschrijven' persoon (man? vrouw? wit? hetero? minimaal 9 generaties niet gemigreerd?).
3. Een patiënt heeft het recht om medische hulp te weigeren om wat voor reden dan ook, maar ik zou als zorgverlener niet zonder meer een andere hulpverlener optrommelen als de reden in kwestie zeer kwetsend is.
Ik benieuwd naar andere visies op dit thema.
Groeten Geert
Jedidja Fortuijn
Aios psychiatrie , Haarlem
Beste Mitchell, bedankt voor het delen van je dilemma.
Inderdaad maakt onze zorgplicht en onze neiging ook te willen zorgen dat we vaker kiezen voor het belang van de patiënt dan goed voor ons is.
Agressie tegen hulpverleners, dat mag niet. Racism...e is een vorm van agressie, daar is wat mij betreft geen ruimte voor. Dat het niet makkelijk is om daar tegenop te staan, moge duidelijk zijn, dat geldt ook voor de duidelijkere vormen van agressie (blijkens bijvoorbeeld het lage percentage aangifte na fysieke agressie op een ggz afdeling). Ik hoop dat je je aarzelingen ook met je co hebt besproken, in elk geval tof dat je het in deze column doet.