Misbruikt door katholieke nonnen

Mijn oog viel er toevallig op. Een klein artikel – minder dan een kwart pagina in de Volkskrant van 19 december jl. ‘Erkenning meisjes Goede Herder: het was dwangarbeid’, stond er als kop boven. Met als ondertitel: ‘Minister Dekker reageert op onafhankelijk onderzoek naar het opsluiten en gedwongen laten werken van minderjarige meisjes door nonnen’. Minderjarige meisjes uitgebuit als dwangarbeider in Nederlandse katholieke gestichten tussen 1860 en 1973. Niet anders dan de meisjes die een prooi waren geweest van de Magdalenazusters in Ierland. Misdadige nonnen, misdadige katholieke kerk.

Ik moest tijdens het lezen van het artikel erg denken aan een patiënte van me. Ik zal haar Hetty Boersma noemen. Ik heb een aantal keren tranen voelen opwellen c.q. laten komen tijdens mijn lange loopbaan. Bij de moeder met borstkanker die een aantal kleine kinderen achterliet, bij de peuter van 2 die bezweek aan de meningokok en ook bij Hetty Boersma.

Zo’n dertig jaar geleden schreef ze zich in als patiënt. Ze was eind 60. Een scala aan klachten. Somatisch-symptoomstoornis noemen we dat tegenwoordig. Ik noemde het toen nog praten met het lichaam. Na een paar keer mijn spreekuur bezocht te hebben wilde ze een langere afspraak. Bij haar thuis. Tijdens dat lange gesprek bleek dat het ijs gebroken was en dat ik haar vertrouwen gewonnen had. Ze wilde me deelgenoot maken van dát wat haar leven gemaakt had tot wat het geworden was. Terwijl ik dit schrijf voel ik nog haar pijn.

Ze was 15 jaar, goed katholiek opgevoed en woonde in een of ander gat in de buurt van Almelo. Gek op een jongen uit het dorp. Een protestantse knaap van een jaar ouder. Ze waren in de hooimijt aangetroffen en gewaarschuwd. Door pastoor en dominee. Het bloed – of eigenlijk de hormonen – kroop waar het niet gaan kon. Opnieuw werden ze in de hooimijt aangetroffen. Zij bleek zwanger. Schande alom. Dreigingen en verboden.

Een paar dagen nadat de baby naamloos geboren was en per direct door familie van haar werd afgenomen, kwam heeroom – welke katholieke familie had in die jaren geen heeroom? – langs in een grote zwarte auto. Tegenstribbelend werd Hetty – het was midden jaren dertig van de vorige eeuw – afgevoerd en achtergelaten bij een nonnenklooster twee uur rijden van haar dorp.

Ze kreeg een andere kleur kleding – als ik me niet vergis bruin – dan de echte niet in zonden levende nonnen. Haar werk bestond vooral uit boenen. Boenen van de vloeren, van de trapleuningen, van alles wat van hout was en er onberispelijk uit moest zien. Zo ook de kleding van de nonnen, de lakens, de handdoeken. Ze boende haar handen kapot.

Haar kind hadden ‘ze’ een naam gegeven. Haar ouders – o schande – zag ze nooit meer, maar heeroom kwam ongeveer een keer per jaar langs. Na veel aandringen vertelde hij dat haar dochter Elsje genoemd werd. Na vele smeekbeden zag ze Elsje eindelijk toen ze 4 jaar oud was. Zij – in haar bruine kleding – achter een getralied luikje, haar heeroom tegenover haar met Elsje op zijn schoot. Ze trok het niet meer, duwde met veel kracht het getraliede luikje open en rukte Elsje van de schoot van haar heeroom, die niet protesteerde. Ze trok Elsje door het luikje naar haar toe. Zo zat ze daar. Onwennig als verboden moeder. Een paar minuutjes maar. Met een kind op haar schoot, een kind dat niet wist wat haar overkwam. Pijn alom.

Elsje zag ze pas weer veertig jaar later. Na veertig jaar boetedoen om haar grote zonde, het liefhebben van een ander. Haar inmiddels stokoude heeroom had ervoor gezorgd dat ze bij de nonnen terechtkwam, maar ook dat ze als bijna 60-jarige het vrije leven weer in kon. Ze werkte nog een aantal jaren op een boekhoudkundig kantoor als manusje-van-alles.

Toen ze met pensioen ging en woonruimte in Amersfoort had gevonden, schreef ze zich in bij mijn praktijk. Ik zal haar nooit vergeten. Haar pijn, haar verdriet. Haar gemiste kansen. Mijn boosheid op de katholieke kerk. Haar veelheid aan vage klachten. Haar dochter Els met wie ze na het verlaten van het klooster contact had gezocht en gevonden. Ik voerde gesprekken met haar en haar dochter over de moeizame ouder-kindrelatie. Over de onmogelijkheid om een goede moeder voor haar kind te zijn en de onmogelijkheid voor Els om dochter te zijn.

Hetty Boersma is zo’n twintig geleden overleden. Ik zal haar nooit vergeten.