Luxegeneeskunde? Mooi niet!

Ooit zei een huisarts mij dat bedrijfsgeneeskunde eigenlijk een vorm van luxegeneeskunde is. Net als cosmetische chirurgie. Als de nood echt aan de man komt, vraagt niemand erom. Bijvoorbeeld als er een oorlog uitbreekt of als half Nederland na een dijkdoorbraak onder water komt te staan. De huisarts vond zelf de bedrijfsgeneeskunde absoluut overbodig. Alles wat bedrijfsartsen deden kon hij ook en zelfs veel beter. Hij had immers een vertrouwensrelatie met zijn patiënten.

In de eerste dagen van de coronacrisis moest ik terugdenken aan de uitspraken van deze collega. Zat er misschien toch een kern van waarheid in? De covid-19-pandemie heeft ons allemaal overvallen. Geen dokter die het niet merkt in zijn dagelijks werk. Ook bedrijfsartsen zijn er druk mee. Onze dagelijkse klussen als verzuimbegeleiding lijken nu futiliteiten in het licht van het snel oplopende aantal coronadoden. Elke dag rond 14.00 uur weer die pikzwarte cijfers van het RIVM. Wat kunnen we in vredesnaam nog doen?

Vanaf half maart is de ziekteverzuimcurve flink gestegen. De grote arbodiensten ArboNed en HumanCapitalCare ontvangen in de week van 16 maart liefst 80 procent meer verzuimmeldingen dan normaal. ‘Een historisch hoogtepunt!’ roepen ze. Gelukkig weten de arbodiensten van wanten. Zij wijzen werkgevers en werknemers op de Noodmaatregel Overbrugging Werkgelegenheid van de overheid. En zie, er komt weer een piek, maar nu in het aantal herstelmeldingen. Tegelijk stijgen in de tweede helft van maart de aantallen coronagerelateerde ziekenhuisopnamen en sterfgevallen elke dag naar een hoger niveau. Daardoor worden de zorgen over beschikbare ic-bedden ineens heel urgent. Pas rond 10 april is daar sprake van enige afvlakking. Het dagelijkse aantal ziekmeldingen van werknemers is inmiddels weer vrijwel normaal. Doet het werk van bedrijfsartsen er bij deze pandemie eigenlijk nog wel toe?

Toegegeven, die enorme stijging en pijlsnelle daling van het verzuim in maart zijn niet te danken aan de bedrijfsartsen. Laat staan aan die arbodiensten. De verzuimpiek na 16 maart is een typische werknemersreflex. Een schrikreactie. Angst voor je baan en angst om je gezondheid. Als je niet naar je werk kunt, zie je al snel je loon opdrogen. Ziekmelding geeft in elk geval loondoorbetaling, daar heb je recht op. Daarnaast ben je bang dat je op je werk besmet raakt. Zeker als je niet in de luxepositie zit dat jouw werk zich ervoor leent om het thuis te doen. Dan moet je voor je werk van huis. Voor jouw werk zijn contacten met collega’s, klanten of het grote publiek niet te vermijden. Dus meld je je ‘preventief’ ziek.

Maar al snel passen werknemers zich aan aan de nieuwe realiteit. De overheid tast diep in de beurs met noodmaatregelen. Jouw baas is voorlopig gered. Op het werk worden maatregelen genomen om het besmettingsrisico te verkleinen. Afstand houden, vaak handen wassen, werkplekken afschermen, mondmaskers dragen. Sommige bedrijfsartsen zijn daar heel druk mee. Anderen zitten thuis consulten telefonisch af te doen. Is dat nu alles wat bedrijfsartsen kunnen in de strijd tegen het coronavirus?

Nee, dit is pas het begin. Er ligt veel meer op onze kar. De pandemie betekent een enorme klus voor bedrijfsartsen. Die klus wordt steeds belangrijker naarmate de pandemie voortduurt. Onze cliënten, juist degenen die ‘gewoon’ doorwerken, hebben heel veel vragen. Hoe moeten ze zich op het werk beschermen tegen besmetting? Hoe weten ze of ze besmet zijn? En vooral: hoe houden ze het vol?

Het meest nijpend zijn deze vragen voor zorgmedewerkers. Zij maken lange werkdagen met zware fysieke en mentale belasting. Dat moeten ze nog maanden, misschien wel jaren volhouden. Tropenjaren!

Bedrijfsartsen worden in hoog tempo bijgespijkerd door hun beroepsvereniging. Samen met de GGD’s staan zij borg voor een straf testbeleid bij zorgmedewerkers. Verder bieden ze ondersteuning waar mensen dreigen om te vallen. De kennisnieuwsbrief ‘covid-19 en arbeidsgerelateerde zorg’ bevat heel praktische informatie.

Vraag 9 over maatregelen bij werkgerelateerde psychische klachten door covid-19 helpt me verder. De kennisnieuwsbrief is trouwens ook heel nuttig voor die huisarts die denkt het allemaal al te weten en die de bedrijfsgeneeskunde er wel even bij doet!