Longkanker, het lelijke eendje onder de kankers - Marcel Canoy

Wanneer mensen zeggen dat ze kanker hebben zal medeleven doorgaans hun deel zijn. Wanneer mensen zeggen dat ze longkanker hebben, is de eerste vraag: heb je gerookt? Zes op de tien mensen vinden het eigen schuld dikke bult voor de longkankerpatiënten. Meer dan de helft van de artsen vindt dat mensen die ziek zijn geworden door gedrag een hogere ziektekostenpremie moeten betalen.

Ongeacht je mening over schuld of niet, longkanker is een vreselijke ziekte die jaarlijks tienduizend slachtoffers eist, ruim meer dan welke andere kankersoort dan ook. De kans dat een patiënt vijf jaar na diagnose nog in leven is niet meer dan 15 procent. Zo gaan er meer vrouwen dood aan longkanker dan aan borstkanker en het aantal is de laatste tien jaar verdubbeld. Tegelijk gaat er wereldwijd relatief weinig geld naar onderzoek voor longkanker. Niemand weet dat in ons land, want we staan stijf onderaan in Europa in de kennis over de gevolgen van tabak. Het persoonlijk leed gaat ook nog met enorme schuldgevoelens gepaard.  Schuldgevoelens die volgens onderzoek leiden tot meer depressie en onzichtbaarheid.

Op die schuldvraag is wel wat af te dingen. Ten eerste zijn veel patiënten begonnen met roken toen dat nog volkomen sociaal geaccepteerd was in alle maatschappelijke kringen. Bij mij op school rookten leraren in de klas en het waren er niet weinig. Moeten we dan de schuldvraag aan leeftijd koppelen? Ouder dan 50: onschuldig; jonger dan 50: schuldig? Kansloos.

Ten tweede zijn de meeste patiënten begonnen met roken toen ze minderjarig waren, niet zelden mede omdat hun ouders ook rookten. Moeten we dan de ouders ook maar meteen in de beklaagdenbank zetten? En als we toch bezig zijn, de overheid die veel te weinig deed in die tijd om roken te ontmoedigen? De tabaksindustrie? De horeca ? Of de burgers die stemden voor politieke partijen die te weinig deden? Als iedereen schuldig is, is niemand schuldig. 

Ten derde, ook bij jongere longkankerpatiënten kan de sociale druk in de klas of thuis groot zijn. Ten vierde heeft 20 procent van de longkankerpatiënten helemaal niet gerookt. In plaats van patiënten verder de put in te praten, is empathie meer op zijn plaats.

Dat laat onverlet dat mensen ook onder sociale druk hun eigen verantwoordelijkheden behouden. Nu veel meer informatie beschikbaar is over de ruïneuze gevolgen van roken en het zwaar verslavende effect van tabak, moet alles op alles gezet worden om roken verder terug te dringen. Vooral kinderen in de leeftijd 12-18 zijn hiervoor een geschikte doelgroep, omdat maar een heel klein percentage van mensen gaat roken na hun 18e. 

Als er al een vingertje uitgestoken moet worden, dan toch primair naar de overheid, die jaarlijks een slordige 2,5 miljard euro aan tabaksaccijnzen ontvangt en maar moeilijk afscheid lijkt te kunnen nemen van deze schonkige melkkoe, getuige het gedoe rond het rookverbod voor eenmanscafé’s, het stopzetten van subsidie voor antirookorganisatie Stivoro en de campagnes tegen roken die om mysterieuze redenen werden gestopt.

Tegelijk met het weghalen van longkanker uit de schuldhoek mag het tabaksontmoedigingsbeleid daarom veel steviger. Nederland is namelijk hekkensluiter in Europa. Zo is het in Duitsland, Hongarije, Portugal, Spanje, Portugal, Estland en Finland officieel verboden om onder de 18 jaar te roken, terwijl we hier niet eens in staat zijn het roken op het schoolplein structureel terug te dringen, omdat dat de ‘autonomie van scholen zou aantasten’.

Ook de industrie mag zijn verantwoordelijkheden niet blijven ontlopen. Zo ontkende VNO-NCW kort geleden nog, in weerwil van uitbundige evidentie en gezond verstand, dat tabaksreclame bijdraagt aan roken. De mate van verslaving is net zo erg als bij cocaïne en heroïne, terwijl op elke straathoek voor een paar euro een pakje verkrijgbaar is. De tabaksindustrie framet roken al decennia lang succesvol als de ultieme vrijheid, de roker is niet verslaafd maar een avonturier, ondanks het feit dat de stoere Camelman en zijn onfortuinlijke ´neefjes´ van Marlboro en Winston cynisch genoeg aan longkanker zijn overleden. 

Door de combinatie van slappe knieën van de overheid, een kapitaalkrachtige lobby van de tabaksindustrie en het imagoprobleem van longpatiënten, is longkanker het lelijke eendje onder de kankers geworden. Daar is niemand mee gediend, de patiënten al helemaal niet.

De belangen van patiënten zijn gediend bij een andere toekomst. Eén waarbij we het maatschappelijke belang van longkanker door het stigma niet achterstellen ten opzichte van andere vormen van kanker. Een toekomst waarbij we ook zonder vooroordelen kunnen praten over  nieuwe maar dure behandelingen zoals  immuuntherapie. Gezien de aantallen patiënten die daar baat bij  kunnen hebben, zal het een enorme impact hebben op de hele zorg in Nederland. 

Ooit zag ik een 2CV met een briljante sticker op de achterbumper: Een’d Ugly. Als patiëntenvereniging voor longkanker adopteren we deze sticker met liefde.

Marcel Canoy