Blogs & columns
Blog

Leerstand en examenstand

9 reacties

Op de dag dat ik rijexamen deed (lang geleden!) zei de examinator na de examenrit tegen me dat ik geslaagd was (hoera!) maar dat ik nog wel moest werken aan het anticiperen op de verkeerssituatie op drukke kruispunten. Ik weet nog dat ik dacht ‘Man, waar heb je het over? Ik ben toch geslaagd? Dan was het toch goed genoeg?’

Pas jaren later realiseerde ik me dat ik die dag had geleerd dat je niet openstaat voor feedback als je in de examenstand staat. Ik wilde die dag niet leren, maar slagen. Bij alle rijlessen stond ik absoluut wel open voor feedback, en was ik dus bereid om te leren. Maar niet bij het rijexamen.

In de praktijk van onze opleidingen lopen leren door feedback en beoordelen (examen doen) vaak door elkaar, en daar komt gedoe van. Aiossen die toetsinstrumenten zoals KPB’s zien als beoordelingen hebben de neiging om ‘goede KPB’s’ te willen gaan verzamelen, en om ‘negatieve feedback’ uit de weg te gaan. Deze neiging om te willen excelleren leidt niet tot leren, maar tot verdoezelen van tekortkomingen, en alleen shinen voor de bühne.1 Zo vullen ze het portfolio met mooie beoordelingen en vinkjes in alle verplichte vakjes. De illusie van hard bewijs van goed functioneren. Dat wij opleiders ook tot een globaal groepsoordeel komen in onze opleidingsvergadering, en dat dit groepsoordeel veel zwaarder weegt dan al die ‘goede KPB’s’ in het portfolio is voor veel aiossen onbekend, zo toonde Nederlands onderzoek onlangs aan.2

Ook in de discussie over de waarde van de IFMS lopen feedback en beoordeling door elkaar, en zien we dezelfde fenomenen. Collega’s die IFMS als een beoordeling of een examen zien, zullen geneigd zijn tot weerstand tegen het instrument. Wie is de IFMS-gespreksleider dat-ie komt beoordelen of ik het wel goed doe? De inspectie en de RGS willen een vinkje bij de verplichting om zo’n gesprek te doen, oké, dan krijgen ze een vinkje, maar ik laat me toch niet door anderen vertellen wat ik anders moet doen? Examenstand, niet leren. Als je daarentegen als medisch specialist de IFMS ziet als een kans om met feedback van je collega’s en je werkomgeving dingen te leren over jouw werk als dokter, om je steeds te blijven ontwikkelen, en te praten over dingen die je lastig vindt in je werk (en die hebben we allemaal), dan krijg je een heel ander gesprek. Leerstand, net als bij de rijles. Beter worden. Het is aan de gespreksleider om het gesprek zo in te leiden en te begeleiden dat die leerstand bevorderd wordt.

Datzelfde geldt voor gesprekken over fouten en calamiteiten. Als we willen dat zorgverleners en zorgorganisaties leren van calamiteiten, dan moet het gesprek daarover ook het leren bevorderen. Een open gesprek waar het niet gaat om schuldigen aanwijzen en sancties opleggen, maar om te kijken wat er anders georganiseerd kan worden, of hoe zorgverleners hun gedrag kunnen aanpassen, om herhaling van de calamiteit te voorkómen. Het zou de IGJ sieren als ze haar eigen calamiteiten in de aanpak van calamiteiten zou gebruiken, om ervan te leren hoe zij haar gedrag kan aanpassen om herhaling te voorkomen. Goed voorbeeld doet immers goed volgen.

Een duidelijk onderscheid tussen feedback en beoordelen, tussen leren en examen doen, tussen gesprekken over ontwikkeling en straffen, is van levensbelang voor steeds beter worden in ons vak.

1.            Gaunt A, Patel A, Rusius V, Royle TJ, Markham DH, Pawlikowska T. 'Playing the game': How do surgical trainees seek feedback using workplace-based assessment? Medical education 2017;51:953-62.

2.            Duitsman ME, Fluit C, van der Goot WE, Ten Kate-Booij M, de Graaf J, Jaarsma D. Judging residents' performance: a qualitative study using grounded theory. BMC medical education 2019;19:13.

Meer van Paul Brand

  • Paul Brand

    Kinderarts Paul Brand is hoofd medisch opleidingsbeleid van de Isala Academie, programmaleider Professioneel functioneren medische staf Isala en hoogleraar klinisch onderwijs UMCG.  

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.