Kleine Matthew

‘Weet u wat ik het moeilijkste moment vind dokter? Als ik ze los moet laten.’ Zegt de zuster met zo op het oog minimaal twintig dienstjaren in de binnenzak, zachtjes tegen me.

Ja dat ken ik, denk ik, zo gaat dat bij ons in Nederland ook. Maandenlang begeleiden en dan terug de maatschappij in. Valt niet mee. Dat loslaten. Denk ik. Zoekend naar enige gelijkenis.

‘Dat zal, u heeft ze dan ook enorm lang begeleid’, probeer ik.

‘Jazeker, maar vooral omdat de kans dat ze het lang volhouden daarbuiten zo klein is. Neem kleine Matthew.’

Ik kijk recht in de bruine kijkers van een vrolijk mannetje in een rolstoeltje. We zijn in een dwarslaesiecentrum in Durban, Zuid-Afrika, als afsluiting van het jaarlijkse wereldcongres. Een dwarslaesiecentrum voor onverzekerden wel te verstaan. Het is er schoon, het oogt vrij nieuw, maar het is niet te vergelijken. Met wat dan ook.

‘Dwarslaesie thoracaal ten gevolge van tuberculeus proces’, lees ik op zijn whiteboard dat boven zijn bedje hangt. O ja, en hij is hiv-positief.

‘Net als zijn moeder en vader, maar die zijn al overleden’, zegt de zuster met een onwaarschijnlijke vanzelfsprekendheid.

Ze ziet mijn vragende ogen.

‘Hij gaat terug naar een dorp met alleen maar opa’s, oma’s en kinderen. Alles wat er tussen zit is overleden, of staat op het punt te overlijden.’

En ineens komt Zuid-Afrika snoeihard binnen. Waar wij dokters en onderzoekers van de wereld elkaar drie dagen hebben onderhouden op een wereldcongres over de laatste onderzoeken en technieken in dwarslaesieland, is dit de harde werkelijkheid van een onverzekerd mannetje met dwarslaesie in Zuid-Afrika. Ik voel frustratie opborrelen. Was hier halverwege jaren negentig als coassistent. Toen was het dramatisch, dokters ontvluchtten het land massaal, maar er was hoop. Hoop gevoed door de magie van een van de grootste leiders uit de geschiedenis, Nelson Mandela. Maar nu, twee dikke decennia later, zie ik onder aan de ladder niets terug van vooruitgang. Toegegeven, er lijkt geen directe honger meer, de plaggenhutten zijn voor een deel vervangen door zogenaamde matchboxes, kleine stenen schuren. Maar de werkloosheid is nog steeds dramatisch. En geen werk betekent op de meeste plekken in wereld hetzelfde: geen eten, geen toekomst en veel, heel veel problemen. Ogenschijnlijk onoplosbare problemen. Daarbij is 30 procent van de zwangeren seropositief, dat is niet minder geworden in de afgelopen jaren. Een hele generatie is uitgeroeid, juist de generatie die de maatschappij moet dragen.

Matthew heeft geen vader en geen moeder meer. Wel nog vier zusjes en broertjes, die door de resterende familie en buren worden onderhouden.

Het mannetje groet mij vrolijk en zegt snel naar huis te mogen. Ik zie een beeld voor me van dit ventje in zijn veel te zware rolstoel op een stoffig, hobbelig weggetje rijdend naast zijn trouwe uitgemergelde familiegeit, omringd door enkele plaggenhutten. Met wellicht een verhoogd toilet dat met financiële giften wordt aangelegd. Dat dan weer wel. De gedachten over alle mogelijke complicaties vliegen me om de oren. Hij gaat het niet lang maken, hij gaat overlijden, vroeg of laat, maar eerder vroeg dan laat. Ik maak een babbeltje maar voel iedere minuut mijn verdriet harder toeslaan.

We lopen terug naar de bus. Ik zie dezelfde verwarring in de ogen van mijn collega’s. We zijn verblind door de uiterlijke schijn van een wereldcongres. Met mooie hotels, galadiners, heerlijke wijnen en warm gastheerschap. Maar dit is het echte Zuid-Afrika.

Na een korte terugblik en wat heen-en-weergezucht, worden we al weer snel teruggeworpen op de waan van dag. De tombola van het congres raast door. Vanavond wacht weer een copieus diner. Maar eerlijk gezegd is mijn honger wel even gestild.