IFMS-bashing

De brievenrubriek van Medisch Contact 35 stond vol met reacties op de blog van reumatoloog Deborah van der Stoep, die vraagtekens zet bij de effecten van de IFMS (individueel functioneren medisch specialisten), vanaf 2020 verplicht voor medisch specialisten die zich willen herregistreren. Was Van der Stoeps blog nog genuanceerd – zij onderschreef het gedachtegoed achter de IFMS, maar vroeg zich af of het aan het slagen was of een zinloze papieren tijger aan het worden was – de reacties waren unaniem in hun veroordeling van het IFMS-gebeuren.

De meest uitgesproken reactie kwam van neuroloog Jan Bonte, die de prominentste plek in de brievenrubriek van het gedrukte tijdschrift kreeg. ‘Geen wetenschappelijke onderbouwing!’, brieste hij. Alleen maar ‘religieuze aanhangers’. En natuurlijk ‘deftige adviesbureaus’ die er met de poet vandoor gaan met hun ‘bullshit jobs’. Een gedrocht! ‘Een onzinnig, tijd- en geldverslindend monster’! Bonte vermoedt dat 90 procent van de specialisten de IFMS flauwekul vindt.

In zijn uitbarsting maakt Bonte een klassieke denkfout: het gelijkstellen van ‘geen bewijs van nut’ (absence of evidence) aan ‘bewijs van geen nut’ (evidence of absence). Het klopt dat er geen direct wetenschappelijk bewijs is voor het nut van IFMS. Dat is ook niet zo makkelijk te meten. De ‘goede dokter’ blijkt lastig te definiëren en nog lastiger te operationaliseren. Maar absence of evidence hoeft niet te betekenen dat een interventie zinloos is. U kent waarschijnlijk het hilarische voorbeeld van de systematische review die aantoonde dat er ‘geen bewijs’ is dat het dragen van een parachute helpt bij het voorkómen van ernstig letsel na een val uit het vliegtuig. ‘Geen bewijs’ hoeft dus geen reden te zijn iets niet te doen, mits er genoeg indirect bewijs is voor het nut. En dat is er voor de IFMS.

Het is in vrijwel elke bedrijfstak gebruikelijk om het functioneren van een professional van tijd tot tijd te evalueren. Daar zijn twee basismanieren voor: beoordeling (assessment) en begeleiding (appraisal). Bij een beoordeling is de inzet hoog: slaag je, dan mag je door, zak je, dan zit je in de problemen. De RGS (Registratiecommissie Geneeskundig Specialisten) rechtvaardigt de verplichte IFMS vanuit de beoordelingssystematiek: men wil beter inzicht in het functioneren van de medisch specialist, zowel individueel als in groepen. Dat verklaart wellicht een deel van de weerstand: als je het gevoel hebt examen te moeten doen, dan sta je niet echt open voor feedback. Terwijl feedback uiterst zinvol is: daar is uitvoerig wetenschappelijk bewijs voor. Mensen zijn bereid hun gedrag blijvend te veranderen op grond van feedback, mits die feedback van een betrouwbare en gerespecteerde bron komt, taakgericht is (en niet persoonsgericht) en concreet gebracht wordt.

Dáár ligt dus het belangrijkste nut van de IFMS: we moeten het zien als een feedbackgesprek, en niet als examen. We moeten proberen om het zo in te richten dat de feedback geloofwaardig, betrouwbaar en concreet is. Niet makkelijk, wel goed mogelijk. Mijn ervaring (ja, collega Bonte, ik ben een van die mensen met zo’n bullshit job die IFMS-gesprekken leiden, maar ik zit niet bij zo’n deftig adviesbureau) is dan ook positiever dan die van Bonte. In de evaluatie van de groeps-IFMS in Isala was ruim twee derde van de medische staf positief over het instrument van IFMS in de groep en over de effecten ervan. Ik heb verschillende keren meegemaakt dat mensen hun gedrag daadwerkelijk hebben aangepast op grond van de gegeven feedback. Belangrijke aanpassingen, zoals zich constructiever opstellen in teambesprekingen, feedback constructiever geven, eerst de ander willen begrijpen en dan pas hun eigen visie geven. Dat draagt bij aan beter functioneren van artsen.

De komende jaren ga ik proberen het nut van IFMS ook te onderzoeken, want ik ben er ook van overtuigd dat artsen kritisch moeten toetsen of het klopt wat ze dagelijks doen. En tot die tijd helpt het als iedereen zijn best doet de verplichte IFMS-gesprekken zo nuttig mogelijk te laten zijn in plaats erover te klagen.