Hoezo geen geld voor innovatie?

Innovatie kost geld. Daarvan zijn talloze voorbeelden te geven: nieuwe technieken, nieuwe hulpmiddelen, nieuwe behandeltechnieken, nieuwe geneesmiddelen, enzovoorts. Bijna altijd gaat het om meer geld voor een specifiek onderdeel. Soms past het bij een (tijdelijke) lokale afspraak met de zorgverzekeraars. Andere keren gaat het wellicht om een specifieke investering van een ziekenhuis dat voorop wil lopen op het gebied van oncologie.

Als er dan na jaren een richtlijn van wordt gemaakt en alle betrokkenen de gewenste innovatie willen toepassen, blijkt vaak dat er op nationaal niveau geen geld voor is. Althans, dat wordt beweerd. Dan wordt de landelijke verwezenlijking een probleem.

Talloze artikelen zijn er over dit fenomeen verschenen. En steeds luidt de kernboodschap: ‘Geef ons extra geld, anders kunnen we minder kwaliteit leveren, minder innoveren, minder efficiënt zijn, et cetera.’ Terechte vragen van innovators die hun leven wijden aan de verbetering van de zorg. Zij vinden echt dat er geld bij moet. En ja, dat geld is er wel. Maar dan moeten we met zijn allen heel goed kijken waaraan het wordt besteed.

Een voorbeeld. In de wetenschappelijke wereld van de orthopedie woedt er al jaren een discussie over het nut van artroscopie van de knie, een operatieve ingreep. Er zijn talrijke studies uitgevoerd en meta-analyses verricht, en steeds zijn de conclusies feitelijk gelijk. Ten opzichte van een conservatieve niet-operatieve behandeling is er weinig tot geen meerwaarde voor de patiënt met degeneratieve klachten om zo’n artroscopie van de knie te ondergaan. Sterker: na twee jaar is de mogelijke minimale meerwaarde helemaal verdwenen. In wezen is de artroscopie zelfs slechter, doordat elke operatie een risico oplevert.

Nu ben ik slechts een bestuurder zonder medische achtergrond, en geen orthopedisch chirurg, dus hoezo verder lezen? Ik volg evenwel de NOV, de Nederlandse Orthopaedische Vereniging. De NOV heeft dit goed opgepakt en heeft de uitkomsten van alle studies vertaald in een richtlijn. In die richtlijn adviseert de NOV de artroscopie niet meer te uit te voeren bij mensen boven de 40 die alleen pijnklachten in de knie hebben en geen andere indicaties vertonen. Prima, dat kan worden geregeld: afschaffen die ingreep. Want juist bij innovaties gaat het erom dat iedereen de richtlijn overneemt en slechts de financiering een succesvolle verwezenlijking in de weg staat.

Helaas. Dat gaat nog te langzaam. Want in Nederland worden nog steeds zo’n 60 duizend artroscopieën per jaar uitgevoerd. De totale kosten bedragen rond de 127 miljoen euro. Ongeveer 69 procent daarvan wordt gedaan bij mensen ouder dan 40. Dat deze studies impact hebben, blijkt uit het feit dat het aantal artroscopieën tussen 2012 en 2014 is gedaald van 75 duizend naar 65 duizend. Een daling van 13,3 procent; de kosten gingen zelfs nog iets sneller omlaag. Toch kan dit nog beter. Stel dat het bij de helft van de groep boven de 40 jaar gaat om mensen met pijnklachten zonder andere indicaties en iedereen zich aan de eigen richtlijn houdt dan levert dat mogelijk een besparing op van maximaal 44 miljoen. Een deel van dat  geld kan dus voor innovatie worden vrijgemaakt – vooropgesteld dat iedereen de eigen richtlijnen als uitgangspunt neemt.

Het goede nieuws is dus dat het geld voor innovatie op de plank ligt. Ook dus voor bepaalde typen longkanker waarvoor een predictieve gentest nuttig is. Medisch Contact schreef er laatst over. Hier geldt dat de financiering van de test niet structureel is geregeld, waardoor de richtlijn niet wordt nageleefd.

De kunst is het beschikbare geld verantwoord in te zetten voor serieuze innovatie. Dat vergt iets van zorgverzekeraars, raden van bestuur, wetenschappelijke verenigingen en vele anderen. Want iedereen moet het eigen gelijk, het favoriete specialisme en de winstverwachtingen even vergeten om met elkaar de ruimte voor innovatie vrij te maken om de zorg voor de patiënt te verbeteren. Het kan dus.

Lastig. Maar de moeite waard. Het lukt alleen als iedereen het belang voor de patiënt en de samenleving voor ogen houdt. Dat kan ook in tijden van toenemend eigenbelang en profilering. Laat deze overweging daartoe de aanzet zijn.