Het duurste zinnetje van Nederland

Al eerder heb ik op deze plek iets gezegd over het magische getal 80 duizend. Het getal speelt een belangrijke rol in de onderhandelingen over dure geneesmiddelen. Veel te belangrijk, en dat kost ons klauwen vol met geld.

Wat is de achtergrond? Dossiers over dure medicijnen worden voorbereid door het Zorginstituut en de fabrikant. Negen van de tien keer komt de fabrikant met een rapport waaruit blijkt dat het medicijn werkt, maar waarbij het Zorginstituut rapporteert dat het te duur is. In het advies dat de Adviescommissie Pakket (ACP, waar ik acht jaar in zat) opstelt, staat er dan altijd het volgende zinnetje: ‘Dit scenario resulteert in een ICER van X euro per qaly waarbij de prijskorting minstens Y procent moet zijn om onder de maximale referentiewaarde van 80.000 euro per qaly uit te komen.’

Voor wie dit abracadabra is: men wil hiermee zeggen dat in de prijsonderhandelingen die doorgaans op zo’n advies volgen de minister er minimaal Y procent af moet jassen om onder de grens van 80.000 euro per qaly te komen. Dit zinnetje zou weleens het duurste zinnetje van Nederland kunnen zijn. Ik gok dat dit enkele zinnetje ons miljoenen per jaar kost, jaar op jaar.

De context is dat 80.000 euro per qaly het bedrag is dat we als samenleving maximaal bereid zijn te betalen voor een gewonnen levensjaar in goede gezondheid bij mensen met een hoge ziektelast. Zoals ik eerder heb betoogd, is er vrijwel nooit voldaan aan de randvoorwaarden waaronder we dat maximum zouden willen betalen. Het moet gaan over de eerste indicatie van een innovatief medicijn zonder onzekerheid, waar de fabrikant substantiële R&D-kosten voor heeft gemaakt en er voor de patiënt geen redelijk alternatief is. Is niet aan die voorwaarden voldaan dan gaan betalingen aan het betreffende medicijn tot stevige verdringing leiden van andere dingen die we in het land waardevol vinden. Zonde.

Alle experts (bij fabrikanten, het Zorginstituut, de wetenschap, de ACP en het inkoopbureau) weten dit. Voor hen heeft dat zinnetje dan ook geen magische betekenis. Waarom is het dan toch zo’n duur zinnetje? Omdat in het beslissingsproces talloze mensen rondlopen die niet zo scherp hebben in welke context deze zin gebruikt wordt. En dan gaat het zinnetje een geheel eigen leven leiden.

Juristen willen niet af van de term referentiewaarde, omdat dat nu eenmaal de term was die ooit werd gehanteerd, daarmee de maximale prijs de facto omtoverend in een richtprijs. De Y fungeert door het zinnetje als een krachtige magneet op de onderhandelaars, die – hoewel ze dondersgoed weten dat een maatschappelijk aanvaardbare prijs vaak een veelvoud lager ligt dan die reductie van Y procent – naar de buitenwereld kunnen verkopen dat ze er toch mooi Y hebben afgehaald. De juristen van VWS zijn blij want er is de schijn van zekerheid, en daar zijn ze dol op. De industrie is blij, want die casht. De Kamerleden zijn blij, want het ministerie kan jaarlijks rapporteren dat ze er toch mooi zoveel procent hebben afgehaald in de onderhandelingen. En de minister is blij, want die hoeft de patiënten die profiteren van de te veel betaalde prijzen niet in de kou te laten staan zonder gezichtsverlies te lijden.

Wie niet blij zijn, zijn de belasting- en premiebetalers, want die betalen door het enkele zinnetje jaar op jaar te veel voor dure medicijnen. En dat gaat niet om klein bier. Ik heb zelf ervaren hoe moeilijk het is als lid van de ACP om met een suggestie te komen voor een geloofwaardige prijskorting. Maar dat iets moeilijk is, betekent nog niet dat je vast moet houden aan de schijnzekerheid van een getal waarvan je weet dat het meestal volkomen onzinnig is. De prijs van de schijnzekerheid betalen we met zijn allen. Gedeelde smart is geen halve smart. Taal doet ertoe. Vervang het zinnetje daarom door een betere.

Dit scenario resulteert in een ICER van X euro per qaly. Aangezien niet aan de randvoorwaarden is voldaan, is de maximumprijs van 80.000 euro per qaly niet relevant. Een prijskorting in de range van A procent-B procent zou leiden tot een maatschappelijk aanvaardbare prijs.