Een ongelooflijke puinhoop

Soms zakt je de moed echt heel diep in de schoenen. Dat overkwam me bij het lezen van het laatste jaarverslag van het UWV.

Ik geef meteen toe: dat doe je niet voor de lol. Maar ik was even op zoek naar de allerlaatste cijfers betreffende de sociaal-medische beoordeling bij deze publieke verzekeraar. Dat is van het grootste belang voor een miljoen werkende Nederlanders die volledig afhankelijk zijn van een goed en effectief functionerend UWV. Zowel qua inkomen, als qua werk en loopbaan.

Voor wie het ontgaan is: die sociaal-medische beoordeling is een ongelooflijke puinhoop aan het worden. Alle indicatoren staan diep in het rood. Het aantal beoordelingen is sterk gedaald, de werkvoorraad loopt hard op, van tijdigheid is geen sprake meer, en het aantal dwangsommen ten gevolge van ingebrekestelling neemt fors toe.

Maar dat het echt zo’n puinhoop is, zul je natuurlijk niet in zo’n jaarverslag lezen. Dat zou een brevet van onvermogen zijn én dan kun je als directie meteen je biezen pakken.

In beleidstaal verwoord je zo’n heikel probleem veel omfloerster. Dus laat je opschrijven: ‘dat demismatch– tussen de voortdurende toenemende vraag naar sociaal-medische beoordeling én de beperkte beoordelingscapaciteit waarover we beschikken –een urgent en aanhoudend punt van zorgis’.

Let even op het sleutelwoordje ‘mismatch’. Heerlijk. Dat bekt lekker neutraal en kent tegelijkertijd geen enkele richting. Naar dat soort woorden zijn de woordvoerders altijd op zoek. Even sussend als nietszeggend.

Dat die sociaal-medische beoordeling een urgent en aanhoudend punt van zorg is, ziet de huidige minister van verzekerings- en bedrijfsartsen ook, maar zo voegt zij er in de aanbiedingsbrief bij het jaarverslag aan de Tweede Kamer geruststellend aan toe: samen met SZWworden er ‘stappen richting een oplossing gezet’.

Stappen richting een oplossing? Hoe ziet zoiets eruit? Wat moeten we ons daarbij voorstellen? Het antwoord daarop is te vinden in het laatste verslag van de Vaste Kamercommissie van SZW.

De minister blijkt een drieslag in de tijd voor zich te zien: op dekorte termijnwil ze een aantal tijdelijke en eenmalige maatregelen doorvoeren om de knelpunten in de capaciteit op te lossen. Op demiddellange termijnzijn wijzigingen in wet- en regelgeving, of in ieder geval in de interpretatie (!) van de beleidsregels noodzakelijk. En op delange termijn– de derde slag – staat het functioneren van het hele stelsel ter discussie.

En boter bij de vis: in een Kamerbrief vóór 23 juni zal ze het een en ander schriftelijk toelichten. In een technische briefing zullen de details worden toegelicht, want het is complexe materie.

Dat klinkt bemoedigend. Komt het dan uiteindelijk na tien jaar laat-maar-waaienaanpak toch nog goed met de toekomst van de sociaal-medische beoordeling?

Niet als je tegelijkertijd in hetzelfde verslag leest dat ‘we nu (!) aan het uitzoeken zijn wat we kunnen doen’. En: ‘daar gaat natuurlijk wel even tijd overheen’. Want: ‘er gaat veel denkwerk in zitten en er is heel veel overleg voor nodig. Maar we blijven in de tussentijd natuurlijk ‘met alle partijen in gesprek’ om ‘tot een goed en gefaseerde procesaanpak te komen waarin we de verwachtingen meenemen, en waarmee we de uitdagingen goed in beeld brengen en ook kijken naar wat de uitvoering aankan’.

Maar dit heb ik haar voorgangers Asscher en Koolmees ook vergadering na vergadering horen zeggen. Zo gaat het al meer dan tien jaar. Worst voorhouden en daarna doorschuiven.

Nog maar drie jaar geleden leek Koolmees door te bijten door de toenmalige UWV-directie onder curatele te stellen. En een jaar geleden schreef Koolmees nog dat direct ingrijpen in de sociaal-medische beoordeling noodzakelijk was. Lees het Gupta-rapport. Worst voorhouden en daarna doorschuiven.

De performancecijfers van het UWV bij de sociaal-medische beoordeling zijn om te huilen, zo slecht. Dus blijven we zitten met het probleem – of noem je zoiets een uitdaging? – dat de caseload van de UWV-verzekeringsarts is gedaald tot één per dag (kan het nog minder?), en dat het UWV vorig jaar 4,8 miljoen euro aan dwangsommen uit moest geven (weggegooid premiegeld).

De sociaal-medische begeleiding van de flexwerkers in de ziektewet is zo beroerd georganiseerd dat het percentage gerealiseerde probleemanalyses binnen zes weken niet hoger is dan 19,1 procent en het percentage gerealiseerde plannen van aanpak binnen acht weken niet meer dan 23,4.

Een slechtere performance kan bijna niet. Dit alles leidt tot een extreem hoge instroom in het eerste en tweede ziektewetjaar en massa’s onnodige extra beoordelingen. Kortom: dat is dweilen met alle kranen wagenwijd open. Wie is hier nu gekke Henkie?

De minister stelde in het laatste Kameroverleg tot tweemaal toe expliciet vast dat de mismatch niet ten koste mag gaan van de zieke burger. Hartverwarmende woorden, maar lees het bovenstaande nog een keertje zou ik zeggen. Wat een drama.

Dus als er op 23 juni geen knopen worden doorgehakt, lijkt het mij de hoogste tijd om niet alleen de UWV-directie, maar ook SZW als toezichthouder onder curatele te stellen.

Werkend Nederland verdient een betere publieke verzekeraar.