Een moderne arts doet aan geneeskunst

‘Wat is je lievelingslied?’ vraagt de anesthesioloog. De patiënt van 16 kijkt hem vanaf de operatietafel vragend aan vanonder het ok-mutsje. ‘Op welk lied zou je in slaap willen vallen?’ verduidelijkt de anesthesioloog en wijst op het speakertje dat aan zijn operatiejasje hangt. ‘Hey Jude van de Beatles’, zegt de jongen met appendicitis. Zijn vader, aanwezig tot de patiënt slaapt, reageert verrast: ‘Dat wist ik zelfs niet eens!’ De jongen lacht. De muziek klinkt en de sfeer is ontspannen als de patiënt rustig in slaap valt.

Deze vorm van aandacht en zorg, die onder de muziektherapie valt, wordt door steeds meer anesthesiologen toegepast, zowel bij kinderen als volwassen patiënten. Het effect ervan is zeer positief in mijn ervaring, voor de patiënt én voor het team op de operatiekamer. Het leidt de patiënt af van zijn ellende en verbindt patiënt en zorgverleners op een creatieve manier.

Creatieve therapie is een voorbeeld van wetenschappelijk bewezen effectieve, aanvullende zorg op een reguliere behandeling, die in sommige gevallen eenvoudig is in te passen in onze dagelijkse praktijk. Het is een vorm van integrale geneeskunde ofwel integrative medicine.

In Amerika is het al een ingesleten onderdeel van de reguliere geneeskunde, en kenmerkt het zich door aandacht voor de therapeutische relatie tussen patiënt en hulpverlener en een holistische benadering van de patiënt – met gebruik van evidencebased medicine – om tot optimale gezondheid en herstel te komen. De behandelend arts neemt de rol van coach aan voor de patiënt en er is meer aandacht voor preventie, voeding en leefstijl. Het lijken open deuren, want ook in Nederland pleiten we voor ‘de patiënt centraal’, ‘zinnige zorg’ en ‘behandeling op maat’. Toch zijn die zaken in ons land nog altijd minder vanzelfsprekend dan ze lijken en maken we veelal nog een strikte scheiding tussen orgaansysteem en mate van welbevinden van onze patiënt. Of tussen geneeskunde en geneeskunst, zoals oud-chirurg Piet Leguit het in 2007 beschreef in zijn betoog ‘Verdrongen gevoel’ – over compassie met de patiënt – in Medisch Contact.

Zich meer als coach opstellen of nadenken over leefstijladvies zal voor de meeste dokters meer regel zijn dan uitzondering. Maar vragen naar gebruik van voedingssupplementen, op indicatie adviseren over mind-body-technieken als yoga of meditatie, of verwijzen naar een ziekenhuisgelieerd acupuncturist, is voor velen van ons verder van ons bed. Toch is wetenschappelijk aangetoond dat mindfulness significante angst- en stressreductie geeft, bijvoorbeeld bij chronisch zieken en oncologische patiënten. En wat te denken van acupunctuur, bewezen zinvol bij opvliegers alsmede malaise bij adjuvante (chemo)therapie. Of lymfemassage, zorgend voor een toename van welbevinden bij patiënten die een klierdissectie hebben ondergaan. Bij veel patiënten bestaat er een grote motivatie om zelf iets bij te dragen aan hun behandeling. Om ze op dit vlak bij te staan met gedegen advies en ze ook te beschermen tegen potentieel schadelijke gevolgen, zoals sommige interacties tussen voedingssupplementen en medicatie, zie ik als een van de taken van de moderne arts.

Het zijn voorbeelden die aanzetten tot nadenken en ook tot actie. In diverse regio’s in het land ontstaan initiatieven en netwerken op het gebied van integratieve geneeskunde, zowel in de eerste als tweede lijn. Ook binnen de geneeskundeopleidingen is er aandacht voor in het basiscurriculum. Als behandelend artsen kunnen we toezien op een zinnige en veilige plek voor bepaalde vormen van integratieve geneeskunde. Op die manier dragen we bij aan waardevol contact met en meer welbevinden en eigen regie van onze patiënten.