Dokters zijn nu eenmaal zo

Aan het eind van elk academisch jaar neem ik weer vol trots afscheid van mijn studenten. Allemaal, of bijna allemaal dan toch, hebben ze ervaren hoe het is om te luisteren naar de patiënt en aan te sluiten bij diens verhaal en verwachtingen. Vooral het besef welke invloed ze zelf hebben op die o zo gewenste klik met de patiënt is goud waard. Niettemin zitten mijn zomermaanden vol schietgebedjes: of ze alsjeblieft deze bekwaamheid mogen vasthouden als ze de kliniek in gaan. Of ze alsjeblieft niet meteen te horen krijgen: ‘zo doen we dat hier niet’, om vervolgens weg te zinken in de illusie dat het klacht-diagnose-receptmodel ook prima zorg levert.

Onlangs moest ik weer eens voor een consult naar het ziekenhuis. Daar trof ik een aios die dat duidelijk was overkomen. Hij leek me heel lief en klikte geroutineerd met de muis, maar een gesprek voeren met de meest elementaire elementen was er niet bij. Zou hij wel in Maastricht zijn opgeleid, vroeg ik me af, of heeft een senior hem duidelijk gemaakt dat praten met de patiënt alleen maar afleidt van het ‘echte werk’? Toen ik hoofdschuddend de trap afliep, prevelde ik een schietgebedje voor de coassistente die bij hem zat.

Tijdens een mooie wandeling langs wijngaarden en een riviertje lepelt mijn wandelkennis moeiteloos vergelijkbare situaties op. Haar chirurg kampt met luisterlacune en vertelde na een ingrijpende operatie welke behandelingen nog meer op het programma stonden. ‘Daar wil ik graag eerst over nadenken’, had mijn kennis geantwoord. Later vroeg haar oncoloog: ‘Ik lees hier dat je afziet van verdere behandelingen, klopt dat?’ Nee, natuurlijk niet: ‘Ik wilde eerst meer informatie!’

Of de collega van haar huisarts die nooit naar haar verwachtingen vraagt en haar niet aankijkt. Hij humt wat, tikt op zijn toetsenbord en geeft haar een recept. ‘Maar ik wil helemaal geen recept’, zegt ze, ‘ik wil weten wat er aan de hand kan zijn en wat ik kan doen.’

Of haar huidige oncoloog die het zenden tot grote hoogte weet te stuwen. Ze stelt nooit de waarom-vraag (met of zonder het woordje waarom). Wel blijft ze hameren op verlenging van de hormoonbehandeling. ‘Maar ik wil weten waarom ik zo ontiegelijk moe ben, terwijl ik alles, echt alles heb geprobeerd.’

Mijn kennis denkt dat het aan haarzelf ligt wanneer ze weer eens gefrustreerd op de fiets naar huis zit. ‘Ze is nu eenmaal zo’, zucht ze over haar oncoloog. Deze reactie ken ik; zo dacht ik vroeger ook en zo denken ontstellend veel patiënten. Of ik nu praat met de kapper of de buurvrouw, de verhalen over gebrekkig luisteren en te veel zenden zijn talrijk. Dokters zijn nu eenmaal zo, je hebt gewoon mazzel als je er een treft die kan communiceren.

Maar luisteren naar de patiënt en diens verhaal achterhalen is allesbehalve een onveranderlijke embryonale toestand. Het zijn vaardigheden. Prima te ontwikkelen, uiterst noodzakelijke vaardigheden. Mijn wandelmaatje gaat niet terug naar deze artsen. Ze wil zich namelijk graag béter voelen, niet slechter.

Gelukkig weet ze dat het ook anders kan. Neem haar eerste oncoloog. Iemand met aandacht, die vroeg hoe het thuis ging en daar rekening mee hield. Of de twee jonge aiossen die ze tussendoor had. ‘Zo geweldig hoe ze luisterden en me begeleid hebben.’ Hier zijn geen schietgebedjes meer nodig. Deze dokters hebben geleerd hoe ze kunnen bijdragen aan ‘de klik’. Dokters zijn niet zo, ze dóen zo.

NB. Een andere dokter kiezen is een van de strategieën die een patiënt kan inzetten voor zijn eigen gezondheid. Binnenkort meer over patiëntstrategieën.