Dirty words

‘Alleen God kan mij helpen’ had hij op de muur van de separeercel geschreven. Het stond er in Arabische tekens, God als Allah. De letters waren geschreven in stront.

Ik was al zo gewend aan het werken binnen de muren dat het gebruik van stront in de separeercel me niet meer verraste. Vaak werd er gesmeerd met ontlasting en vaak lagen de drollen naast de wc. Een enkele keer probeerde de gevangene met zijn uitwerpselen te gooien.

‘Dirty protest’ wordt het gebruik van stront genoemd, maar er wordt weinig over geschreven. Alsof er geen woorden meer hoeven te worden vuil gemaakt als mensen de taal niet meer gebruiken.

Dieren gebruiken uitwerpselen om hun terrein te markeren (‘kom niet verder; dit territorium is van mij’), om te laten zien wie ze zijn (‘hier was ik, sterk en vruchtbaar’) en een enkele keer ook als wapen, zoals de hop die de vijanden die zijn hol in willen komen, onderpoept en daarom ook wel drekhaan wordt genoemd. Die functies van het markeren met ontlasting zien we ook in de separeer. ‘Kom niet zomaar binnen, dit terrein is van mij’ of: ‘ruik, hier zit een strijdlustige en gezonde jongeman, die de strijd aandurft als jullie willen vechten.’

Schrijven met stront heeft iets tegenstrijdigs. Wie kan schrijven, hoeft zijn toevlucht niet te nemen tot stront. Dat hij dat wel had gedaan, was omdat hij geen krijtje had gehad om op het schoolbord te schrijven dat in de separeer hangt. Dat was in elk geval de verklaring die hij de volgende dag gaf. In de separeer krijgt niemand een pen want een pen kan als wapen worden gebruikt.

Schrijven in de separeer is zoiets als je naam kerven op een bankje of in een boom, of als graffiti spuiten op de muren van een tunneltje: het markeren van een plek met woorden of tekens: hier ben ik geweest. Sommigen slagen erin om met het plastic bestek dat in de separeer wordt gebruikt, permanente tekens op het raam of op het bord aan te brengen.

Soms is het schoolbord helemaal volgeschreven. Vaak met onsamenhangende teksten, soms ook met tekeningen of berekeningen, alles dwars door elkaar, zoals de gedachten bij de schrijver kwamen: niet bedoeld voor een lezer en daar ook niet op afgestemd. Als er bij de ochtendronde langs de separeercellen naar gevraagd wordt, kan de patiënt bijna altijd wel een uitleg geven.

Voor de woorden die hij op de muur had geschreven, was geen uitleg nodig. Hij had hetzelfde geroepen toen hij de avond daarvoor naar de separeer werd gebracht, vanwege een opwindingstoestand, waarin hij zijn stoel en tv door zijn cel had gegooid, met zijn hoofd tegen de muur had gebonkt en bewaarders die naar hem toe kwamen, had willen aanvallen. Door de injectie die hij kreeg, kalmeerde hij snel en viel hij uiteindelijk in slaap, maar er moet een moment geweest zijn dat de angst nog niet geheel weg was weggetrokken, de deur achter hem dicht ging en hij zichzelf probeerde te beschermen met woorden op de muur.