Blogs & columns
Blog

Diagnosebingo

3 reacties

‘Eén op de vier Nederlanders kampt met psychische aandoening’, kopte de Volkskrant vorige week naar aanleiding van de conclusies uit Nemesis-3, de meest recente uitvoering van het bevolkingsonderzoek naar mentale gezondheid in Nederland. Diverse media buitelden vervolgens over elkaar heen om aandacht te besteden aan deze ‘alarmerende’ cijfers. Psychiaters en psychologen werden bevraagd over de zorgelijke ontwikkeling en ook Medisch Contact besteedde er aandacht aan.

De cijfers die naar voren komen uit het onderzoek schetsen inderdaad een somber en zorgwekkend beeld, vooral ook omdat er sprake lijkt van een duidelijke stijging ten opzichte van twaalf jaar geleden. Toen lag het percentage psychische aandoeningen in het Nemesis-onderzoek nog op 17 procent.

De Volkskrant, besteedde, in tegenstelling tot andere media die bleven hangen in de platte cijfers en quotes van bezorgde psychiaters en psychologen, wél aandacht aan de onderzoeksopzet van Nemesis-3. Daar kunnen immers vraagtekens bij gezet worden, zeker wanneer de resultaten vervolgens geïnterpreteerd worden als diagnostiek. Onderzoekers baseren hun bevindingen op gestructureerde, op de DSM-5 gebaseerde interviews, afgenomen bij zesduizend personen. Voorafgaand aan deze gesprekken hadden de interviewers een training van drie dagen gehad. Vinden we dat voldoende om te komen tot diagnostische conclusies? Dat zou goed nieuws zijn voor onze opleidelingen; misschien kunnen we aan hen voortaan wel een verkorte psychologie- of psychiatrieopleiding diagnostiek aanbieden? Dan zijn we ook gelijk van de wachtlijsten voor intakes af.

Het is pure armoede dat de diagnostiek van psychische aandoeningen gereduceerd wordt tot het afvinken van klachten en invullen van een vragenlijst. Klinisch gewogen oordelen, context en situatieve factoren worden op deze manier niet meegenomen, laat staan dat er ruimte is voor nuance, duiding of dynamische diagnostiek. Een soort diagnosebingo waarbij ongeveer 25 procent in de prijzen valt.

Welk signaal geven we als sector af doorkritiekloos onze zorgen uit te spreken op basis van deze cijfers? Op die manier laten we ons te veel meeslepen in de beleving dat het hebben van (enigerlei) psychische klachten zoals somberheid, slaapproblemen of angsten gelijkstaat aan het hebben van een stoornis of probleem waar een oplossing voor gevonden moet worden.

Juist van ons als deskundigen zou verwacht mogen worden dat we ons kritisch uitspreken over onderzoeken en resultaten. Zonder afbreuk te doen aan het feit dat psychische klachten vaker worden benoemd in het onderzoek, kun je prima uitleggen dat er een verschil bestaat tussen de onderzoeksbevindingen en daadwerkelijke diagnostiek. Daarbij zijn er overigens ook meerdere verklaringen mogelijk voor de gestegen rapportage van psychische klachten zoals de toegenomen aandacht voor, en bespreekbaarheid van psychische klachten in de afgelopen twaalf jaar. Dergelijke nuanceringen zijn van groot belang in het debat over de psychiatrie en de ggz, waaruit steeds vaker een verontrustend scenario voor de toekomst naar voren komt. Hier ligt dan ook een mooie taak voor ons psychiaters en psychologen: wees realistisch maar blijf vooral ook kritisch naar elkaar, over onderzoek en in de media. Gelukkig is het namelijk in de diagnostische molen van de psychiatrie bij psychische klachten lang niet altijd prijs!

Meer van Lilian Kuipers

  • Lilian Kuipers

    Lilian Kuipers is manager behandelzaken bij Inforsa, waar ze ook als psychiater werkt binnen de forensisch-psychiatrische kliniek, onder andere op de tbs-afdelingen.  

Op dit artikel reageren inloggen
Reacties
  • M.W. Hengeveld

    Emeritus hoogleraar psychiatrie, zelfstandig gevestigd psychiater, Leiden

    Graag sluit ik me aan bij de blog van collega Kuipers. Het eerste Nemesis onderzoek (1997) gaf ook al van die zorgwekkende prevalenties, en dat was voor mij reden om een kritisch commentaar te publiceren in het NTvG (https://www.ntvg.nl/artikelen/ho...e-psychisch-ziek-nederland). Kort samengevat kwam dit op het volgende neer. (1) De DSM-criteria zijn wel interbeoordelaarsbetrouwbaar, maar de klinische validiteit ervan is betrekkelijk gering. Een kleine verandering in de criteria kan leiden tot een verdubbeling van de 'prevalentie'. Bovendien zijn ze niet ontwikkeld voor epidemiologisch onderzoek. (2) Een gestructureerd interview door 'getrainde leken' levert altijd hogere prevalentiecijfers op, omdat ervaren clinici minder vaak klinisch gewicht toekennen aan de de antwoorden van de geïnterviewde. (3) De relevantie van het basis van op een grote hoop gegooide psychiatrische stoornissen hoge prevalentiecijfers vaststellen is niet veel groter dan wanneer men zou concluderen dat jaarlijks 17 miljoen Nederlanders kampen met een of meer lichamelijke aandoeningen. (4) Veel hangt af van waar men de grens trekt tussen wat men wil beschouwen als een relevante psychiatrische stoornis en wat als kwalen en narigheden die bij het leven behoren. (5) Ziekten en syndromen zijn ordeningsconstructen ten behoeve van patiëntenzorg en wetenschappelijk onderzoek, geen echt bestaande entiteiten die men uit de context kan halen om vervolgens te meten.

  • psychiater, Thesinge

    Menno Oosterhoff: Los van de vraag of je een classificatoire diagnose op deze manier betrouwbaar kunt stellen is toch wel belangrijk, dat duidelijk wordt dat er nu eenmaal sprake is van veel psychische aandoeningen. Uit alle het onderzoek over lifet...ime en jaar en punt prevalentie komen getallen naar voren, die in de buurt liggen van de bevindingen van bovengenoemd onderzoek. Als je alle lichamelijke aandoeningen bij elkaar optelt dan zou je ook op grote getallen komen. Zo is het ook bij psychische aandoeningen. Ik denk persoonlijk niet dat dat nu allemaal komt door de huidige maatschappij. Dat zal zeker een rol spelen, maar of de maatschappij 100 jaar geleden nou zoveel beter was dan de huidige waag ik te betwijfelen. Goed psychisch functioneren is gewoon een uiterst complex gebeuren, waarbij makkelijk iets mis kan gaan.

  • S. de Groot

    huisarts, niet praktiserend, Eelderwolde

    De blog van Lilian Kuipers is mij uit het hart gegrepen. Het afvinken van klachten door interviewers met een driedaagse opleiding is een farce. De DSM gestuurde vragen aan de zesduizend mensen, geduid als bevolkingonderzoek roep veel vragen op. Inmi...ddels wordt aan de wetenschappelijke onderbouwing van de DSM ernstig getwijfeld.
    En wat is een psychische stoornis? Horen daar mensen bij die hersteld zijn van een depressie en gestigmatiseerd worden met een bipolaire aandoening? Horen de mensen er ook bij die drie glazen alkohol per dag drinken en worden geoormerkt als verslaafde en dus mentaal gestoord. Horen de mensen die ooit stemmen hebben gehoord in het vak schizofrenie? Hoeveel psychiaters stellen niet een verkeerde diagnose, laat staan een 3-daags geschoolde interviewer. Wat wel zorgen baart dat zoveel mensen psychofarmaca gebruiken, heel vaak onterecht. Is dat wellicht een graadmeter? In andere onderzoeken blijkt dat we als Nederlanders ons overwegend gelukkig voelen. Laten we ons daaraan vasthouden.

 

Cookies op Medisch Contact

Medisch Contact vraagt u om cookies te accepteren voor optimale werking van de site, kwaliteitsverbetering door geanonimiseerde analyse van het gebruik van de site en het tonen van relevante advertenties, video’s en andere multimediale inhoud. Meer informatie vindt u in onze privacy- en cookieverklaring.