De verleden tijd van huisarts

Nog niet zo lang geleden sprak ik met een oud-collega een zaal vol hoogopgeleide pensionado’s toe. Het ging over de verschillen in het huisartsenvak tussen vroeger en nu. Dat zijn er nogal wat. Een chauffeur op de hap was er niet. Sterker nog, er was überhaupt geen hap. Je was zelf verantwoordelijk voor het leveren van 24/7-zorg voor je patiënten. Voor mijn medespreker betekende dit dat zijn vrouw op zondag – met kind op de arm – de deur mocht opendoen voor een boer die was gebeten door zijn vee. Of dat hij om 01.00 uur ’s nachts met een landkaart op onverlichte paden op zoek moest naar een patiënt die hem belde vanwege pijn op de borst. Aan de andere kant bleken deze verzoeken meer uitzondering dan regel. Buiten kantooruren belde men de huisarts alleen voor ‘serieuze’ verzoeken.

Om 17.00 uur klaar met werken of taken delegeren? Er volgde een bulderende lach door mijn oud-collega. Dat bestond niet als solist. Maar wie zorgde er dan voor de kinderen en het huishouden? Juist, een ouderwetse taakverdeling. Ingedeelde pauzes en lunchtijden? Dat werd ergens tussendoor gedaan. Of vrouwlief kwam een kop koffie en een boterham brengen.

Een cao waar alle werktijden en verlofrechten netjes in staan opgesomd? Grapje zeker. Bovendien compenseer je een dienst maar een keer voor jezelf op een zondag. Als je geluk had, want ook dan kon een patiënt je bellen. ‘Niet lullen, maar poetsen’ was het adagium.

Ik heb altijd respect gehad voor collega’s die vroeger hun werkzaamheden op deze manier hebben uitgevoerd. Met mijn richtingsgevoel zou ik hopeloos verdwaald raken bij een visite zonder chauffeur. Bovendien zou ik niet meer slapen als behalve mijn dochtertje ook patiënten zich iedere nacht kunnen melden. En geen vaste werktijden? Dan zou mijn dochtertje – zodra ze kan brabbelen – op zondag aan haar vader vragen wie het vlees snijdt. Of huilend bij het gastgezin staan, klaar om eindelijk opgehaald te worden. Niet mijn streven.

En daar zit het grootste verschil. Het vak is gefeminiseerd en veel vrouwen werken in deeltijd (87%). Maar ook mannen doen dit steeds meer (45%).¹ Ik begrijp collega’s die hierom de pest in hebben. Die wel nog op een soort ‘vroeger was alles beter’-mentaliteit werken. Bij diverse scholingen heb ik oudere collega’s getroffen die de nieuwe garde als ‘lui’ bestempelen. De oorzaak van de huidige tekorten. Maar hoe zien we het voor ons? 24/7 dokter, moeder (of vader), huisvrouw (of huisman), sociaal, reislustig, sportief en oh ja, ook nog wat tijd voor jezelf?

Terwijl ik met de melkspatten op mijn shirt van vanochtend al kolvend mijn telefonisch spreekuur draai, denk ik aan vroeger. Een beetje gechargeerd, maar hoezo lui? Vroeger was alles anders, maar niet beter. Ik ben blij met de mogelijkheid van een pauze, eindigende werktijden, kolfruimten en collega’s die voor elkaar in de bres willen springen. Wat mij betreft geen herintroductie van vroegere tijden. En wat mijn dochtertje betreft ook niet.  

1. Eerstelijnszorg cijfers en context.