De Eendentest

‘Ga je nog vaak op controle bij de oncoloog?’ vragen mensen me regelmatig. Geheel naar waarheid vertel ik dan dat ik nauwelijks nog in het ziekenhuis kom, dat ik in plaats daarvan de Eendentest doe. Dit is een praktisch hulpmiddel om mijn eigen gezondheidstoestand te evalueren. Ga ik nog altijd vooruit, of toch achteruit? Hiervoor heb ik geen dokter nodig, geen scans of labonderzoek. Ik zet zelf een aantal relevante factoren op een rijtje (minimaal drie) en trek daar de meest waarschijnlijke conclusie uit. Abductie heet dit blijkbaar, een zachte vorm van deductie. Deze test geeft geen absolute zekerheid, maar wel een gevoel van controle.

Onzekerheidsmanagement is, zo heb ik ervaren, van cruciaal belang na een stadium-IV-kankerdiagnose. Met deze Eendentest heb ik tot nu toe toch al gauw een graansilo aan stress uitgespaard en ettelijke tonnen voor de ziektekostenverzekeraar. 

Zekerheid verkrijgen over processen in het lichaam is veruit de grootste uitdaging in de geneeskunde. ‘Mijn internist wil het in de gaten houden’, zuchtte lotgenoot Ria. ‘O dat afwachten, altijd maar dat afwachten, ik word daar gek van. Is het nou zo moeilijk om te zeggen of dat plekje op de scan slecht nieuws is?’ Ja dus. Het is een geworstel van hier tot ginder vanwege alle indirectheid van de diagnostische hulpmiddelen. Toch willen we het weten, we willen elk vlekje in ons weefsel zien. Want dat geeft ons de illusie van controle.

Onze hele gezondheidszorg is ingericht op geleide van deze controledrang. Dokters én patiënten proberen hun onzekerheid te bezweren met een hoop (dure) diagnostiek, protocollen en controleafspraken. De angst iets over het hoofd te zien, is groter dan het ongemak van onnodige handelingen, en voor patiënten kan de wurging van het niet-weten erger zijn dan een verwoestende uitslag.

Er zijn weinig aandoeningen waarbij de onzekerheid zo tegen de plinten klotst als kanker. Dan is het moeilijk om rustig op je handen te blijven zitten. Gelukkig deed Ria’s internist dat. Gelukkig deed ook mijn oncoloog dat, al is het ook wel weer zo dat palliatieve zorg van zichzelf ‘kalmerend’ is, maar goed, ook een arts moet de rijpheid en durf hebben om dat zo te zien. Bij een van de eerste controleafspraken zei hij: ‘Ik geloof niet dat we onderzoek hoeven laten doen om te weten dat de hormoontherapie is aangeslagen.’ Hij somde op wat we net besproken hadden: de klieren met uitzaaiingen waren kleiner geworden, de pijn was minder en ik voelde me beter. Deze Eendentest was voor mij voldoende.

Want de andere kant van de medaille is dat diagnostiek en controleafspraken, behalve dat ze schijnzekerheid geven, ook juist de bron kunnen zijn van onzekerheid en angst. Te vergelijken met SSRI’s: deze kunnen helpen bij angstklachten maar ook angst veroorzaken. Uit eigen ervaring kan ik vertellen dat in de weken en dagen voorafgaand aan een onderzoeksuitslag de onzekerheid exponentieel toeneemt. Om tot Himalayaanse proporties te stijgen tijdens het wachten in de wachtruimte. Peperdure stress voor een beetje schijnzekerheid, daar heb ik geen zin in. Ik doe liever de Eendentest. ‘Maak je wel een afspraak als er iets is?’ vroeg de oncoloog nog. Beloofd!

Eendentest: als iets eruitziet als een eend, zwemt als een eend en kwaakt als een eend, dan is het zeer waarschijnlijk een eend.