Chroom-6: het nieuwe asbest?

Ik blijf nog even doorzeuren over het proefschrift van Jan Stumphius . Met de kennis van toen over de schadelijkheid van asbest had in de jaren zeventig veel meer kunnen gebeuren dan eindeloos praten en polderen. Aanpakken van asbest: ho maar. En nu zitten we met de gebakken peren.

Als we kijken naar de huidige sterfte aan mesothelioom – door Stumphius voorspeld – moeten we ons in polderland diep schamen voor de bestuurlijke en politieke inertie van toen. De incidentiecurve van het pleuramesothelioom is anno 2018 zo'n beetje op zijn top, met 450 nieuwe gevallen per jaar. De curve zal de komende jaren langzaam gaan dalen, dat wel. Maar we moeten ons instellen op nog zo'n 9000 nieuwe mesothelioomgevallen in de komende decennia. Die hadden grotendeels voorkómen kunnen worden als er vanaf 1969, het jaar dat Stumphius zijn proefschrift verdedigde, adequaat was ingegrepen door asbestverwerking in de industrie en de scheepsbouw te verbieden.

Inmiddels heeft zich een opvolger van asbest aangediend: het zeswaardig chroom. Net als asbest is chroom-6 een natuurproduct. Net als destijds bij asbest is er veel onrust onder mensen die met chroom-6 hebben gewerkt. Die onrust houdt nog wel even aan. Veel oud-defensiemedewerkers dreigen naar de rechter te stappen. Ze zijn niet tevreden met de schadevergoeding van Defensie. Blijft het bij de schandalen bij Defensie en NedTrain? Of is dit alleen het topje van de ijsberg? Gezien het wijdverbreide gebruik van chromaathoudende verf in de afgelopen halve eeuw verwacht ik nog meer onthullingen. Tot het tegendeel is bewezen is elke werkplek verdacht waar treinen, vliegtuigen, bussen of auto's zijn of worden onderhouden.

Net als bij asbest weten we van chroom-6 al een eeuwigheid dat het schadelijk is. Mijn eerste confrontatie met chroom-6 was lang geleden in een galvaniseerbedrijf. Zeefplaten werden daar in chromaatbaden gedompeld. Eén van de dompelaars kreeg hardnekkige neusklachten en bleef thuis. De ziektewetarts dacht aan een verkoudheid en stuurde hem aan het werk. Maar ik vertrouwde het niet. De man bleek een ulcus op zijn neusseptum te hebben. Dat dreigde te perforeren. Na behandeling mocht hij niet meer aan de chroombaden.

Een neusseptumperforatie is niet het meest schadelijke effect van chroom-6. De stof kan een hele reeks ziekten veroorzaken. Er is bewijs voor causaal verband tussen blootstelling aan chroom-6 en het optreden van longkanker, neus- en neusbijholtenkanker, COPD, astma, rhinitis, eczeem en neusseptumperforatie. Dat is de kennis van nu! Gaan we daar wat mee doen?

De vervanging van chroom-6-houdende verven door chroomvrije verven is nog niet zo eenvoudig, zeggen deskundigen. Volgens dagblad Trouw slaagt de Nederlandse luchtmacht er niet in de giftige stof helemaal uit haar werkplaatsen te verbannen. De Delftse hoogleraar corrosietechnologie Arjan Mol prijst de roestwerende kwaliteiten van chroom-6. ‘Chroom-6 heeft zich al tientallen jaren bewezen als een stof die de levensduur van een vliegtuig verlengt. Componenten die lastig te inspecteren zijn, zoals de binnenkant van vliegtuigonderdelen, krijgen altijd een laagje met chromaat. Daarmee heb je vele jaren bescherming.’

Gebeurt er dan niks aan vervanging? Toch wel. De buitenkant van vliegtuigen voor de burgerluchtvaart wordt al geschilderd met chromaatvrije verf, als we Trouw mogen geloven. Maar technologische en economische afwegingen lijken het gebruik van chroom-6 bij Defensie voorlopig te bestendigen.

Om soortgelijke redenen heeft het zo lang geduurd voordat asbest echt werd aangepakt. Omdat de bouw en de industrie er niet buiten konden. Omzet, werkgelegenheid, banen, dat alles zou in de knel komen als je asbest zou aanpakken. Managers en aandeelhouders liepen de deur plat bij het ministerie van Sociale Zaken. Minister Boersma stond op de rem als het om aanpakken ging. De banenmotor mocht niet stilvallen. Werkgelegenheid is immers het hoogste goed voor de politicus. Daar win je de verkiezingen mee. En dus bleef bij asbest de goede aanpak – eliminatie, ofwel aanpak van de bron – lange tijd achterwege. En nu dreigt ook vertraging met de bronaanpak van chroom-6.

Schadelijk uitstel is een begrip dat elke dokter in zijn opleiding leert. Je hebt patient's delay en doctor's delay. En we hebben nu ook economy's delay en technology's delay. Nog meer smoesjes om voorlopig niks te hoeven doen.