Als je wel wil, maar niet mag werken

Afgelopen week woonde ik een indrukwekkende voordracht bij van een gevlucht plastisch chirurg uit Syrië, Mustafa Mahli, over zijn medische integratie in Nederland. Hij sprak voor een groep internationale cursisten in Utrecht, tijdens een Global Surgery Summerschool. Voor een gevlucht arts die weer aan het werk wil, zijn nogal wat hordes te nemen, zo bleek.

Vóór de Arabische lente hadden hij en zijn collega-medisch specialisten in Syrië een prettig leven in een ontwikkelde omgeving. Volgens rapportage van de UNHCR werkten er in 2008 31 duizend artsen in Syrië. Sinds de start van het geweld in 2010 zijn er 10 duizend artsen uit Syrië gevlucht. Onder de geschatte 511 duizend vermoorde mensen bevindt zich een groot aantal gezondheidswerkers, aangezien ziekenhuizen een bewust doelwit vormden van de bombardementen en aanvallen van Islamitische Staat. Een paar honderd artsen belandden in Nederland, onder wie medisch specialisten van diverse specialisaties. Mustafa en een aantal bevriende collega-chirurgen willen maar één ding en dat is hun vak weer kunnen uitoefenen. De vijf jaar die zij nu in Nederland zijn, hebben ze voornamelijk besteed aan noodgedwongen wachten. Het wachten benutten ze door te studeren. Het staatsexamen Nederlands werd door hen vlot gehaald en dat geldt ook voor de medische examens. Een geweldige prestatie als je moedertaal Arabisch is en je een dergelijke traumatische periode achter de rug hebt. Maar daarna moeten ze een plek vinden om coschappen te lopen om hun BIG-registratie en status als basisarts te verkrijgen. Deze plekken zijn moeilijk te vinden. Het is demotiverend voor hen om jaren thuis te zitten studeren en wachten tot ze verder mogen. Bovendien zou het leren van de taal en medische gebruiken in Nederland ook sneller en effectiever verlopen als ze zich in een ziekenhuis of zorgomgeving zouden bevinden. Dit laatste is in Duitsland bijvoorbeeld wel de gang van zaken voor integrerende gevluchte artsen.

De chirurgen zijn bang dat ze hun jarenlang opgebouwde chirurgische ervaring en expertise langzaam verliezen nu ze niet kunnen werken. Daarnaast voelen ze zich geïsoleerd en missen het samenwerken en overleggen met vakgenoten. Een collega van Mustafa meldde zich bij een Nederlands ziekenhuis en solliciteerde naar een baan als operatieassistent, om toch in ieder geval in zijn professionele omgeving te kunnen werken. Het ziekenhuis wilde hem graag aannemen, maar ondanks zijn BIG-registratie, ervaring en het vloeiend Nederlands kon het niet omdat hij geen diploma heeft als operatieassistent. Een baan als arts in een ziekenhuis of een opleidingsplek tot specialist is volgens hen bijna onmogelijk te vinden. Maar het woordje ‘bijna’ geeft toch hoop, aldus Mustafa. Hij vertelt hoezeer hij het opereren mist. Hij kookt elke dag voor zijn vrouw – eveneens medisch specialist – en kinderen en snijdt het vlees voor de Syrische kunafa-schotel extra nauwkeurig, alsof het de minutieuze dissectie van zijn plastische operaties betreft. Hij laat weten dat hij geen somber mens is, maar soms wel depressieve gevoelens heeft omdat het Nederlandse systeem om weer aan het werk te komen als arts frustrerend langzaam is.

Het zou helpen als we voor gemotiveerde en getalenteerde medisch specialisten uit het buitenland een eenvoudiger manier hebben om hen zich te laten zien en bij goed resultaat hun registratie te halen. Het voorbeeld uit Duitsland, waarbij artsen in een kliniek mogen gaan meelopen na het behalen van hun staatstaalexamen maar nog vóór hun medisch examen, zou een goed begin kunnen zijn.

De voordracht op de summerschool wordt besloten met een goed bericht: na lang zoeken mag Mustafa binnenkort aan een coschap chirurgie in Utrecht beginnen. De laatste foto van zijn presentatie is van een fiets aan het begin van een lang recht Nederlands fietspad, met daaronder de woorden ‘Zo lang er leven is, is er hoop.’