Als een prei

Deze zomer is Maarten Biesheuvel overleden. Ik heb zijn verhalen voor het eerst gelezen rond 1980. Nog voor ik ooit een patiënt met een psychose had gesproken, of zelfs maar de kenmerken van een psychose uitgelegd had gekregen, las ik bij hem over angst, hallucinaties en verregaande verwardheid. Niet als ziekteverslag van een psychose, maar als vanzelfsprekend onderdeel van een verhaal.

Hij schreef al jaren niet meer. Zijn psychiatrische ziekte, die hem aanvankelijk had geïnspireerd tot schrijven, maar hem ook enkele malen in een psychiatrische kliniek had gebracht, maakte hem het werken steeds meer onmogelijk.  

Bij zijn overlijdensbericht publiceerde de Volkskrant het verhaal ‘Het wonder’. Biesheuvel beschreef daarin hoe hij met zijn vader op fiets/kampeervakantie ging en hoe vader onderweg ‘de aardas’ aandraaide: een 3 meter hoge paal die ‘God met zijn handen had vastgehad’. Meesterlijk, hoe het gewone, alledaagse overgaat in het bizarre en ongerijmde, dat echter als net zo vanzelfsprekend wordt ervaren. Het is niet de psychoticus zelf die het verschil maakt tussen alledaagse realiteit en ongerijmd. 

Ook in dromen gaan het dagelijkse en bizarre in elkaar over. Ik droomde dat een vrouw tot haar middel in de aarde stond. Ze stond daar al jaren en was er blijmoedig onder. Ze sprak met de mensen die langskwamen en er werd haar elke dag eten gebracht. In een poging om haar in beweging te krijgen, zei ik dat het toch goed zou zijn om haar voeten te onderzoeken, maar ze deed geen enkele poging om uit de grond te komen. Het meest bijzondere was niet dat de vrouw zelf het prima vond om in de grond te staan, maar dat de omgeving dat ook vond. ‘Het is geen acute situatie’, zei iedereen aan wie ik zei dat we de vrouw uit de grond moesten halen. Haar man belde om te informeren hoe het met haar ging, maar ook dat leidde niet tot actie.

Eerst dacht ik deze droom te maken had met het herlezen van Biesheuvel. De schrijvers die je in je jeugd hebt leren kennen, blijven altijd speciaal. Later zag ik een overeenkomst tussen de droom en het werk van alledag. Daar geef ik geen uitleg bij. Wie de overeenkomst ook ziet, heeft geen uitleg nodig – al weet ik niet of dat lukt, als je niet, zoals ik, het beeld hebt gezien van de vrouw als een prei in de aarde. Uitleg, hoe uitvoerig ook, zou juist aanleiding zijn tot reacties van onbegrip, bijvoorbeeld dat geen enkele vakgenoot en geen enkele crisismedewerker een vrouw in werkelijkheid als een prei in de grond zou laten staan, omdat ze daar al jaren stond.